Қазақстан президенті кредиттік қарыздарды өтеу туралы жарлыққа қол қойды
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев үкімет пен Ұлттық банкке қарыз алушылардың негізгі қарызын және ол бойынша есептелген сыйақыны екінші деңгейдегі банктерде жалпы көлемі 300 мың теңгеге дейін өтеуді тапсырды.
Бұл шешім қазақстандықтардың әлеуметтік осал санатына жатады. Әр түрлі себептерге байланысты өмірлік қиын жағдайға тап болған және өзіне алған кредиттік міндеттемелерге қызмет көрсете алмайтын адамдар. Көп балалы отбасылар, мүгедек балалары бар отбасылар, жалғыз асыраушысынан айырылған отбасылар, атаулы әлеуметтік көмек алушылар, жетім балалар. Көптеген азаматтарға қарыздық жүктеме өсіп, олардың нақты табыстары төмендеуде. Адамдар несие бойынша борыштармен қалай есептесуді білмейді. Бұл мәселе 500 мыңға жуық адамның өмірлік мүдделерін қозғайды. Борышты өтеу кезіндегі жалпы берешек 3 млн. теңгеден аспауы тиіс. 1 маусымдағы жағдай бойынша. Қарыз алушылардың жартысы үшін бұл негізгі борыш пен сыйақыны қоса алғанда, берешектің жалпы мөлшерін толық төлеуді білдіреді. Қалған қарыз алушыларға келетін болсақ, олардың борышының бір бөлігі 300 мың теңге көлемінде өтелетін болады, бұл олардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіруде және борыштық жүктемені төмендетуде елеулі қолдау болады. Банктерде және микроқаржы ұйымдарында кепілсіз тұтынушылық қарыздары бар барлық азаматтар үшін 2019 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша есептелген айыппұлдар мен өсімақылар есептен шығарылады.
Президенттің мұндай шешімі оны қолданғаннан кейін қандай салдарлар болуы мүмкін деп болжайтын сарапшы-саясаттанушылардың зор қуанышын тудырмады.
Сергей Дуванов, саясаттанушы, журналист Facebook әлеуметтік желісіндегі парақшасында былай деп жазды: «мүгедектер мен көп балалы адамдардың несиелері бойынша қарыздарды есептен шығару — бұл әрине, керемет. Мен жеке «қолдаймын»! Алайда, барлық мүгедектер мен көп балалы адамдар емес, тек «ауыр өмірлік жағдайға»келген адамдар. Айтпақшы, мұны дәлелдеу керек. Бұл фразада Тоқаев қайырымдылығының барлық «фишкасы». Банк тіліне аударғанда, бұл үмітсіз кредиттер. Бұл кредиттер, банктер ешқандай жағдайда қайтара алмайтын кредиттер. Күндерін әрең көріп отырған көп балалылар мен мүгедектерден не ала аласың?! Бұл банктерге, Тоқаев тапсырмасынсыз-ақ есептен шығаруға тура келетін кредиттер.Үн-түнсіз. Ал, мұны аз қамтылғандарға көмегім деп түсіндіруде.Қараңыз, біздің президент қандай қамқор. Нәтижесінде, Тоқаевтың дәрежесі көтеріліп, банктерге бюджеттен ақша аударады. Бұл қазақстандық салық төлеушілердің ақшасы екенін ұмытпау керек. Схема өте қарапайым-біреуден аламыз, екіншісіне береміз. Бірақ бұл нақты жағдайда басқалай болуы керек еді. Осылайша, билік өзгерісінің оң динамикасын көруге асыққан адамдарға асықпау керек».
«ҚазТАГ» ХАА үшін Толғанай Үмбетәлиева да мемлекет басшысының шешіміне түсініктеме берді. «Бұл популистік қадам – несиені кешіріңіз. Бұл жауапсыздық сезімін тудырады. Адамдар ақша алатын болады,содан кейін ол үшін ешқандай жауапкершілік көтермейді, оларға жылап-сықтап немесе митингке шығу қажет болады — және мемлекет олардың бәрін кешіреді. Бұл мәселені шешкісі келмейтін, тек наразылық деңгейін төмендетгісі келетін мемлекет тарапынан популистік қадам».
Сонымен қатар, Толғанай Үмбетәлиева несиелердің пайыздық ставкалары еуропалық елдерге қарағанда әлдеқайда жоғары екенін атап өтті.
«…..Біздің жағдайда экономикалық элита мен саяси элита шырмаланып кеткен, бизнес пен билік туыстық арналармен байланысқан, көптеген банк құрылымдары қандай да бір жоғары лауазымды шенеуніктің туыстарына тиесілі-ағасы, күйеуі, құдасы-олардың акцияларының белгілі бір пайызы бар. Олар жоғары пайыздарға мүдделі, олар төмен несие мен пайыздық мөлшерлемелерді түсіруге мүдделі емес. Әзірге бұл мерзімділік, бізде ешқашан пайыздық мөлшерлемелер төмендемейді. Оларға бұл несиелерді бір рет жабу тиімді», — деді ол.
Оның пікірінше, несиені есептен шығаруға уәде берген тұлғаларға олардың әлеуметтік осал екенін дәлелдеуге тура келеді.
«Шағын несиелер бар – 100 мың теңге, 200 мың теңге. Адамдар тұрмыстық қажеттілік үшін, мысалы дәрі алуға алған. Бірақ әлеуметтік осал топтар үлкен несие алмайды. Сонымен қатар, бұл адамдар әлеуметтік жағынан осал екенін дәлелдеуі керек, оларға көптеген құжаттар жинау керек. Ал олар оларды жинағанда, оларға мерзімнің аяқталғанын айта қояды. Ал ертең несие жабылған екі адам көрсетеді. Өкінішке орай, бұл көпшілікке арналған ойын. Мемлекет мұндай популистік қадам жасай отырып, әлеуметтік теңсіздік жасайды. Бұл жағдайы басқа адамдар сияқты тым төмен емес, несие төлейтін басқа адамдардың мүдделеріне қысым жасау.Бірақ олар бұған кінәлі емес. Бұл адамдарды әлеуметтік кемсітудің белгілі бір түрі. Теңсіздік пайда болады», — деді Толғанай Үмбетәлиева.
Мария Драчева
