Некесіз туған қазақстандықтар үшін 11 маңызды дерек
Жаңа туған он баланың екеуі некесіз немесе қазір жалғыз басты аналардан деген атау қалыптасты. 1990 жылдардың ортасына дейін заңнамада «жалғыз басты ана» ұғымы болды және белгілі бір жеңілдіктер берілді, бірақ содан кейін оны оларға тиесілі барлық төлемдерімен алып тастады. Олар қандай әлеуметтік қолдауға сене алады және олардың қандай заңды қырларын білу керек?
Мен жалғыз басты анамын, баланы некесіз босандым, қандай да бір әлеуметтік көмек ала алам ба?
Жоқ. Ала алмайсыз. Қазіргі уақытта Қазақстанда «жалғыз басты ана» заңды мәртебесі жоқ. Сондықтан балаларды жалғыз тәрбиелеп отырған ата-аналарға арнайы жәрдемақы да жоқ. Жалғыз басты аналарға барлық төлемдер ҚР «Неке және отбасы туралы» заңына сәйкес жалпы негізде реттеледі. Бұл бала туу бойынша біржолғы төлемдер және бір жасқа дейінгі жәрдемақы. Сондай-ақ жалғыз басты аналарға толық емес отбасы ретінде, бірақ белгілі бір ең төменгі табыс кезінде атаулы көмек көрсетіледі. Басқа да жеңілдіктер қарастырылмаған.
Біз күйеуіміз екеуміз некеге тілкелмедік, бірақ бірге тұрамыз, біз отбасы болып аталамыз ба?
Жоқ, паспорттағы штампсыз тек бірге тұру деп аталады.
Біз некеде тіркелмедік, мен жақында босанамын, баланың туу туралы куәлігін қалай аламын?
Куәлікті алу үшін АХАТ (АХАЖ) некені тіркеу туралы ресми қағазды сұрайды. Жұп алдын ала, сәбидің тегін ақылдасып, АХАТ-ға жүгіну керек, әкесі баланы өз мойындайтынын және өз тегін беруге келісетіндігі туралы мәлімдеме жазады. Осыдан кейін туу туралы куәлік беріледі, онда ресми әкесінің аты көрсетіледі.
Біз некеде тіркелмедік, мен босандым, бірақ баланың әкесі күмәндануда. Маған не істеу керек?
Егер ер адам оның баласы екендігіне күманданса, әлде тіпті мойындағысы келмесе, онда әйел оны сотқа беріп және құқықтық әдіспен биологиялық әдіспен баланың әкесін сараптама (ДНҚ тестісі) арқылы тануға мәжбүр етуге құқылы. Бұл рәсім арзан емес (70-150 мың теңге) және 2-тен 14 жұмыс күніне дейін өткізіледі.
Некеден тыс туса, неге әкелікті тану маңызды?
Әйел үш себеп бойынша әкелікті тану процедурасымен айналысуы керек:
1) бұл баланың құжаттарын алу үшін қажет;
2) Егер ер адам отбасын тастап кетсе, одан алимент төлеуді талап ету керек;
3) Егер әкесі қайтыс болса, бала оның мұрасын алады.
Мен баланы некесіз тудым, Ер адам өзін баланың әкесі деп таныды, бірақ одан бас тартты. Оның бас тартуы баланың құқығына қалай әсер етеді?
Сот мұндай ер адамды ата-ана құқығынан айыруы мүмкін, алайда бала әлі де оның мұрагері болып табылады. Егер ер адам баладан бас тартса да, ата-ана құқығынан айырылса да, мойындалған әке алимент төлеуге міндеттейді.
Ресми некеде және некеден тыс туылған баланың құқықтары қалай ерекшеленеді?
Некеден тыс туған сәбидің, ресми некеде тіркелген бала сияқты, әкесі анықталған жағдайда ғана заңды құқықтары бар.
Баланың тумаған әкесі әкелікті қабылдай ала ма?
Әкелікті тек туған (биологиялық) әкесі мойындай алады. Бұл өгей әкесі де болуы мүмкін. Кейде әйел ресми әкеден баланы елден тыс жерлерге әкетуге рұқсат сұрамау үшін әкесін белгілеуді қаламайды.
Әкесі мен анасы некеде тіркелмесе балаға қалай әкесінің тегін беруге болады?
Кез келген бала туған сәттен бастап аты-жөні, тегі, әкесінің аты құқығына ие болады, ол халықаралық және ҚР заңнамасымен бекітілген. Бала атын ата-анасының немесе олардың біреуінің келісімі бойынша алады. Егер ол заң нормаларына сәйкес келмесе, РАГСа қызметкерлері бас тарта алады.
Мен некесіз босандым, ер адам әкесімін деп мойындады, бірақ бізбен бірге тұрмайды. Мен балаға басқа әкесінің атын бере аламын ба?
Балада әкесі болған жағдайда оның атына сәйкес әкесінің атын алады, оны ата-анасы сайлай алмайды. Кез келген текті алуға болмайды, тек ата – анасының біреуінікін алады.
Мен некеден тыс босандым, әкесі анықталмаса, балаға өз тегімді бере алам ба?
Егер әке анықталмаса, онда әкесінің аты баланың әкесі ретінде жазылған адамның аты бойынша, тегі-анасының тегі бойынша немесе баланың атасының аты бойынша ұлттық дәстүрлер ескеріле отырып беріледі.
Мария Драчева
