Оралдағы қарттар үйіндегі бір күн — «Соңғы күнге дейін»
Біздің тілшіміз Мария ДРАЧЕВА Орал қаласындағы қарттар үйінде санитардың көмекшісі рөлінде бір күн болды. Ол осы күннің қадірін түсінді, өйткені өткен күн – өтті, ал болашақ ашық.
Мұнда таза тротуарлық жолдар мен таза аллеялар бар. Кездескен қызметкерлер мен тұрғындар маған, бейтаныс адамға күлімсірей қарайды. Менің көңілім жайлана бастады. Себебі, мен осында келгенге дейін көп оқиғаларды естігенмін, туысқандар осы жерге ауруға, қарттыққа, бақытсыздыққа байланысты дәрменсіз жағдайға тап болған жақындарын тапсырады деп…
Жоқ, Мен ешкімді айыптамаймын. Бірақ осы кейіпкерлерімен не болып жатқанын білгім келді.
Қарттар мен мүгедектерге арналған интернат үйінде 550 адам тұрады. Оның 553 — і сол жерде тұрақты, 22 — і күндізгі стационарда, 326 — ы психиқалық ауытқу, қалғандары қарт адамдар.
Алты жыл бұрын интернат жанынан психоневрологиялық ауытқулары бар кәмелеттік жасқа толғандарға арналған күндізгі стационар ашылды. Стационарға жарты күнге келеді. Мүгедек-үйдің қызметтік көлігі таңғы сағат 6.30-дан бастап қала бойынша өз қамқорлығындағыларды жинайды, ал сағат 15.00-ден 18.00-ге дейін оларды үйлер бойынша тасымалдайды.
Үйдің төрт қабатты ғимаратының алдында гүлдері бар үлкен гүлзар қойылған. Нәзік жас әйел әжені қолынан жетектеп сәкіге әкелуде. Егде әйел қыздың нәзік қолдарына сенетінін байқатады.
— Сіз біреуге келдіңіз бе? — деді ол маған, менің қонаққа келгенімді сезіп.
Татьяна Вавилова бірінші қабатта мүгедектік арбаға таңылғандарда санитар болып жұмыс істейді.
Мен оған бір күнге көмекші болуға сұрандым. Ол келісті.
– Таңғы ас болып кетті, ал сен маған түскі асқа біздің кейбір тұрғындарды тамақтандыруға көмектесесің — деді Таня. – Таңғы процедураларды біз жасадық, ал түскі астан кейін саған не істеу керектігін айтамын.
Қабатқа екі санитар тиісті, бірақ Таняның әріптесі жақында жұмыстан шығып кеткен. Жаңа санитар әлі табылған жоқ, сондықтан Таняға бәрін өзі істеуге тура келеді.
– Кешке қатты шаршаймын, бірақ ештеңе етпес, менің жұмысымды кім жасайды? Біз мұнда бір-бірімізге көмектесеміз. Егер кімде-кім медбике бос, маған көмектесіпғ астарын ауыстырп, тамақ беріседі.
«Мен шаршаған кезде:»Болды, жетер шарршатты» деп ойлаймын, содан кейін «Таңюша!»деген дауысты естимін де, «бәрі де ұмытып кетемін», — деп Таня өз жұмысын епті атқаруда.
— Мен оларсыз қайда барамын, олар маған отбасы сияқты. Себебі, бұл жерде жұмыс істей жүріп, мен тұрмысқа шықтым, және жүктілік демалысқа осы жерден кеттім. Көптеген тұрғындар менің қызымды бақты, ол олардың көз алдында өсті. Кейде ол маған жұмысқа келеді және маған көмектеседі, оларға қонаққа барады.
Таня қазір жалғыз жұмыс істейді, оның әріптесі жақында жұмыстан шығып кетті, бірақ Таня үлгіруде
Таня 20 жыл санитар болып жұмыс істейді. Оның бүкіл өмірі осында. Оның анасы осында өмір бойы жұмыс істеді, және енесі де. Таня мектептен кейін қайда баруға көп ойланбады.
Татьянаның жалақысы-60 мың қосымша пайыз. «Шамамен сексен шығады. Бізге қосты, ал бұған дейін аз ақша алып жүрдім», — деп нақтылады ол. Таняның күйеуі қалада өзінің» Газельімен » жүреді.
— Бізге келіп түскен адамдармен әртүрлі жағдай кездеседі, — дейді ол өз қамқоршылары туралы. – Содан кейін баяу, бірте-бірте адам үйреніп, қарым-қатынас жасай бастайды, күлімдейді.
Таняның айтуынша, ол қамқорлықтағы тұрғындардың туысқандарынан көп жалғандықты көрген.
Татьяна Вавилова 20 жыл санитар болып жұмыс істейді
— Олар әрқашан өз туыстарын күтеді. Ал ай сайын жарты сағатқа келіп, зейнетақыларын алып кетеді тек. Бірақ қазір бұл азайды. Себебі қарт адам барлық соманың 30 пайызын алады. Мен үш жыл бұрын мұндай тәртіп енгізілгеннен кейін туысқандарының сапарлары қысқарғанын байқадым. Ал қазір келгендер, олардың туыстарының немесе таныстарының өміріне немқұрайлы қарамайды.
— Сіз қалай ойлайсыз, Таня, өз туыстарынан бас тартқан адамдар, содан кейін жеңілдік сезімімен өмір сүреді ме, әлде олар кінә сезімімен өмір сүреді ме? – деп сұрадым.
— Маған бұл сұраққа жауап беру қиын. Мұнда бәрі жеке, әр түрлі, – дейді Татьяна.
— Сіз мұнда не көресіз – жақсы ма, жаман ба?
– Әрине, жақсы! – деп Таня бірден күлді.
«Қазір оған бізбен ауыр, қазір ол бізде жалғыз қалды», — дейді Рашид Гибатуллин. Оның аяғы жоқ,ол мүгедек арбамен қозғалады. «Маған қонаққа келіңіз, шай ішеміз», — деп ол мені қуана өзіне шақырды.
Менің әңгімелесушім әйелінің өлімінен кейін жалғыз қалды. Мұнда жетінші жыл тұрады.
Оның қызы бар, бірақ ол Мәскеуге кеткеннен, хат та, қоңырау да жоқ.
— Қалай мұнда келдім, мен есіме алғым келмейді, бұл оқиға қызықсыз,- деп менің сұрағымды басқа арнаға бұрады. Өзі жасаған ағаш фигураларды көрсетеді. — Мен оларды сатамын, міне, осындай жұмысым бар. Фигураларды мұнда жасай бастадым. Ал, жалпы, мен өмір бойы сантехник болып жұмыс істедім.
— Ал сіздің қазіргі өміріңіз бұрыңғыдан қызық па? –деп сұрадым.
— Әртүрлі эпизодтарды көруге болады, бірақ, негізінен, жақсы. Бұл ауа райы сияқты-жақсы кейін жаман келеді, менің өмірімде. Жалпы, мен мұнда жалғыздықты сезінбеймін, мұнда менің құрбым бар, біз сөйлесеміз. Жақында мен 60 жасқа толамын, атап өтеміз. Досы құрбыммен бірге барамыз, рұқсат алып, жақсы тойламақпыз.Қайда тойлаймыз әлі шешкен жоқпыз, — деп өз жоспарларымен бөлісті Рашид ағай.
50 жастағы жоғары дауысты әйел Светлана Кирьянованы мен мектеп-интернатта тұратын құжаттар жөніндегі инспектор Шолпанның кабинетінде байқадым.
«Міне, біздің Света келді», — дейді Шолпан.
Светлана бұрыннан қарттар үйінде, шамамен жиырма жылдай.
— Мен кір жуатын жерде жұмыс істеймін, онда көмектесемін және ауланы сыпырамын. Жұмыссыз, іш пысады, аз болса да жұмыс істеу керек. «Мен өзім сұраймын, Мен не істей аламын», — деп түсіндіреді Светлана. Және онымен үй аумағында серуендеуге шақырады.
Светлана өзі туралы қуана айтады.
— Мен үйімізді, осында тұратындарды жақсы көремін. Мені осында құрметтейді және сүйеді. Мен Көшімде тудым, бірақ ата-анам ерте қайтыс болды, туыстарымнан да ешкім қалған жоқ. Бірақ мен жалғыз емеспін, достарым көп, мұнда бәрі жақсы адамдар. Біздің жаңа директорымыз (Ануар Кабашев ақпан айынан бастап жұмыс істейді, -автордың.ескерт) біздің үйде барлығы жақсы өмір сүруі үшін бәрін жасауға тырысады. Ал Людмила Георгиевна, ол маған ана ретінде (Людмила Сарычева, интернат-үйінің емдеу бөлімі бойынша орынбасары-автордың. ескерт).
Светлана дәрменсіз көрінбейді және оның мұнда тұратынына таң қаласың. Оның тағдыры балалар үйінің балаларына тән. Олардың барлығына бірдей неврологиялық диагноз қойды, әрі қарай балалар үйінің және білім басқармасының басшылары бір мемлекеттік мекемеден екіншісіне жіберді. Бір жол болды: №15 бала – мектеп-интернаты, одан кейін ақыл-есі бұзылған балаларға арналған Көшім интернаты, ал кәмелетке толған кезде-қарттар үйіне.
Түскі ас уақыты, Таня маған оң қолы жоқ адамға тамақтануды ұсынады, ал сол қолы инсульттан кейін нашар жұмыс істейді.
Оның есімі-Кенжетай Казтуганов. Және ол да Таня туралы, олармен оңай емес деп айтады
– Оны бұрыннан білемін,оның қызын да. Оны қорғауға тырысамыз, рас, бұл әрдайым біздің қолымызда емес.
Кенжетай 27 жасында апатқа ұшырап, қолын жоғалтып, 37 жасында инсульт болған. Кенжетайдың отбасы және үш баласы бар. Оларға қиын болмас үшін ол интернат үйіне кетті.
Мен Тимур Сауранбаевтың бөлмесіне асығамын. «Ол соқыр», – деп ескертеді Таня сыбырлай.
Тимурға, «Битлз» тобы ұнайды, ол олардың шығармашылығын жақсы көреді
Тимурға зағиптар мен көзі нашар көретіндер кітапханасынан кітаптар әкеледі
Бөлмеде құлаққап киген ер адам отырды. «Сіздің атыңыз, қыз?»- деп бірден сұрады. Және күліп, түсіндіреді:
– Сізден жақсы гүл иісі шығады.
— Сіз не тыңдап отырсыз? – сұрадым. Тимур мені тағы да таң қалдырады:
— «Битлз». Олардың шығармашылығын жақсы көремін. Мұнда маған ұнайды, қарттар үйі-менің өмірімдегі ең сәтті орын.Сізде басқа өмір, ол қиын, ал мұнда оңай. Зейнетақы аласың, егер темекі тартып, арақ ішпесең – барлығына жетеді. Күніне бес рет тамақтандырады, зағиптар қоғамынан кітаптар әкелінеді, — дейді Тимур.
Тимур – Шығыс Қазақстаннан келген, бірақ ол жерде ешкім қалмады, ал Орал қаласына – апасы алып кетті. «Мен қарттар үйінен тыс өмірге бейімделмедім, сондықтан ол мені осы үйге орналыстыруды апамнан сұрадым», — деп түсіндіреді ол.
– Мен соқыр тумағанмын, мені осындай жарақат алдым. Алты айлық әкем мені қатты ұрды. Мен ослеп. 7 жаста мені Қарағандыға арнайы мектепке жіберді. «Қорқынышты ештеңе жоқ, менде бәрі жақсы», – дейді ол өзінің тағдыры туралы әңгімелеуден менің эмоциямды қатты сезіне отырып.
«Ал мұнда біздің жас жұбайларымыз тұрады – олар жақында рәсімделді», — дейді Таня келесі бөлмені көрсетеді.
— «Менің күйеуім инсульт болған кезде мені өте қолдады, ол маған одан кейін қалпына келтіруге көмектесті», – деді Марина
Бөлмеде кең және жайлы. Маринаның стильді шашы бар, ол күлімсірегенде 56-жас бермейсің. Оның екі аяғы да кесілген. Күйеуінің бір аяғы жоқ.
«Біз осы жерде таныстық, бес жыл кездесдік, наурыз айынан бастап ресми түрде күйеу мен әйеліміз», – дейді Марина.
– Мен алты жылдай осындамын, ал күйеуім бірнеше айдан кейін осында келеді. Екі жыл бұрын мен инсульт алдым, қазір кетті, ал осының барлығы күйеуімнің арқасы және оны қолдауы.
Әйелдің баласы болған, 25 жаста оны өлтіріп кеткен, одан кейін туыстары қалған жоқ. Бірақ 9 жыл бойы оны тастамайтын құрбылары мен болмай қалған келіні бар, олар келіп тұрады.
Мен бөлменің иелерімен қоштасамын, жанымда ауырлық сезімі жоқ,керсінше жарық.
– Жүр, Мен сені біздің Макс Белецкиймен таныстырамын, оны төсектен креслоларға ауыстыруға көмектесесің, — дейді Таня.
Макс жағымды жігіт болды. Ол 37 жаста, интернат үйінде 9 жыл.
– Апаттан кейін операция жасалды.Маған ағам мен апам қарады. Бірақ олардың әрқайсысының өз өмірлері бар екенін жақсы түсіндім, олар жас, демалғылары келеді, ал мұнда мен өз проблемаммен…
Макстың айтуынша, интернат үйіне оның өзі барғысы келді.
— Мен мұндай үйде бар екенін білмедім, ал білгенде сол жерде жинала бастадым. Міне, мен осындамын. Біздің отбасымызда-алты бала, анам мен әкеммен ажырасқан, мен әлі кішкентай болған кезде, анам обырдан қайтыс болды. Біз, балалар, әрқашан тату болғанбыз, — дейді Макс.
Оның айтуынша, ол аға-інілерімен, апа-қарындастарымен қарым-қатынаста, олар оған келіп тұрады, немесе оны өздеріне алып кетеді.
Макстың жоспарлары көп, жазда ол теңізге бармақшы, Оңтүстік жағалаудың оңалту орталықтарының бірінде барады. Ол аяқ-қолдың сезімталдығы бар, ал бұл жақсы көрсеткіш. Шипажайда ол қалпына келуге көмектеседі, кез келген жағдайда, онда болу оның пайдасына кетеді.
Макспен сөйлескен сайын, бұл жігітті көптен бері білетіндеймін. Сөйлесу кезінде екі сағат зу етіп өте шықты. Бірақ менің кетуңме тура келді. Максаға сәттілік тілеп, мен Таняға бардым. Кешкі ас уақыты болды, менің көмегім әрине керек.
Интернат-үйінен кетіп бара жатып, сәкіде отырған әйелді байқаймын. Нина Архипова интернатта жақында келді, бір ай болған жоқ.
– Немерем тырысты, Құдай оған жар болсын. Егер ауырып қалсаң мында емдейді және адамдармен сөйлесуге болады, адамдар мұнда жақсы. Тек білесіздер, неге үйренбеймін: мен бұрын барлығын күттім, ал енді мені күтуде, – дейді әйел.
Мария ДРАЧЕВА
