Неге кедейлік шегін төмендетті және АӘК дегеніміз не?

Біздің қаланың 200 — ден астам аз қамтылған отбасы атаулы әлеуметтік көмекті (бұдан әрі — АӘК) мемлекетке қайтаруға міндеттеді. 254 адам бұрын алынған ақшаны қайтару туралы хабарлама алды. Жергілікті билік кедейшілік шегін төмендеткендіктен аз қамтылғандардан 19 млн теңге өндіріп алғысы келеді.

Бүгінгі күні 2 миллион 100 мың теңге қалалық бюджетке қайтарылды, 254 адам жалпы сомасы 19 миллион 97 теңгеге хабарлама алды.

Қала тұрғындарының бірі Әсел Жұманиязова АӘК осы жылдың сәуір айынан бастап тағайындалды. Дәл сол кезде үкіметте аз қамтамасыз етілген және көп балалы отбасыларға көмек көрсету туралы осы игі шешім қабылданды. Және сол уақытта Әселдің жұбайы маусымдық жұмысқа кірді.

– Мен құжаттарды жұмыспен қамту бөліміне тапсырған кезде, бірден қызметкерлерге жұбайым жұмысқа орналасатынын және оның жалақысы жоғары болатыны туралы ескерттім. Мені бәрі дұрыс деп сендірді, мен тек оларға зейнетақы қорынан көшірме алып келуім керек, — деді Әсел Жұманиязова.

Жұманиязовтар отбасы төрт ай АӘК алды. Күйеуімен бірге әйел үш баланы өсіруде. Төлемнің тоқтатылатынын, әйел кездейсоқ танысынан білді.

— Отбасымыз жәрдемақы алуды тоқтатуы мүмкін екенін білгеннен кейін бірден жұмыспен қамту бөліміне келдім. Ал маған, бұл бізде шілдеде табыстың асып кетуімен байланысты екенін, және мен ақшаны қайтаруға тиіс екенімді айтты. Ал бұл 90 мың теңге — – дейді көзіне жас ала әйел.

«ОА» журналистері жағдайды түсіндіру үшін жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшылығына өтініш білдірді.

Бұл жерде бұрын берілген АӘК қайтару-салықтар сияқты сөзсіз нәрсе деп айтты.

– Жәрдемақыларды қайтару туралы хабарлама алған адамдар бір ай ішінде аталған соманы өз еркімен өтей алады. Егер бұл болмаса, біз бұл ақшаны сот арқылы өндіріп алуды көздеп отырмыз, — деп хабарлады Орал қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Әсия Құрманқұлова. Оның айтуынша, оның ведомствосы кедейлік шегінің ресми деңгейінің төмендеуінен жәрдемақыларды қайтаруды талап етуге мәжбүр.

Құрманқұлованың айтуынша, биылғы жылдың 1 қазанынан бастап кедейлік шегі төмендеді, енді 19 893 теңгені құрайды, бұған дейін ол 20 789 теңгені құрады. Бұл биліктің аз қамтылған отбасылардан бұрын берілген жәрдемақыларды қайтаруды талап еткенінің ресми себебі болды. Яғни табысы аз адамдар мемлекетке өз еркімен ақша алып, жұмсап үлгерген ақшаны қайтаруға міндетті.

— Мен сәуір айынан бастап әлеуметтік көмек алу үшін құжаттар тапсырған кезде өтініш берер алдында тоқсан ішінде кіріс алынғанын атап өткім келеді — бұл қаңтар, ақпан, наурыз. Өтініш білдіргендердің біреуі сол уақытта жұмыс істеді, біреулер тек жұмысқа тұрды, АӘК тағайындау кезінде табыс кедейлік шегінен төмен болды және сәйкесінше жәрдемақы осындай отбасыларға тағайындалды. Бірақ мемлекет кедейшілік шегін азайтуды шешкеннен кейін, сол аз қамтылған отбасы АӘК алушылар санатына түсуді тоқтатқан жағдай қалыптасты. Яғни, отбасының табысы ұлғайған жоқ, бірақ кедейлік шегінің төмендеуінен табыс мөлшері оларға жәрдемақының осы түрін одан әрі алуға мүмкіндік бермейді. Тоқсан сайын есептеулерді қайта қарау табыстың үлкен немесе кіші жағына өзгеруін көру үшін жүргізіледі, — деп түсіндірді Әсия Құрманқұлова.

Басшының айтуынша, АӘК есептеу ережесінің негізінде, егер алушының отбасында есептеуге әсер ететін қандай да бір өзгерістер болса, бұл баланың тууы, жұмысқа шығуы, көшуі немесе тағы бір нәрсе болуы мүмкін. Көмек тоқтатылады, егер отбасы өзгерістер туралы хабарламаса немесе өзінің қосымша табысын жасырса, ақша бюджетке қайтарылады.

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің VI шақырылымының депутаты Аманжан ЖАМАЛОВ өзінің Facebook әлеуметтік желісіндегі бетінде АӘК осындай жағдайына түсініктеме берді. Депутаттың пікірінше, биліктің мұндай әрекеттері мемлекеттік биліктің беделіне нұқсан келтіреді.

«ҚР Конституциясында Қазақстан әлеуметтік мемлекет болып табылатыны анық жазылған. Сондықтан мемлекеттік билік органдары белсенді әлеуметтік саясатты жүргізуге міндетті, азаматтар алдындағы өз міндеттемелерін орындауы тиіс. Бұл олардың маңызды міндеті! Сонымен қатар, ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің Жолдауында әлеуметтік қолдау жүйесін одан әрі дамыту туралы айта келіп, «мемлекет мұқтаж азаматтарды қолдау үшін барлық шараларды қабылдауда. Бірақ бірқатар қабылданған шешімдер толығымен тексерілмеген. Нәтижесінде біз патерналистік көңіл-күйдің елеулі өсуіне қол жеткіздік. Көп адамдар жұмыс істемеуді қалайды немесе одан да нашар, әлеуметтік көмек алу үшін өз табысын жоғалтады. Аз қамтылған отбасылармен әлеуметтік көмек алу фактілері бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланды». Әрине, мен әлеуметтік әділеттілік принципін мүлтіксіз сақтау үшін. «Әлдіге-жұмыс, әлсізге-қамқорлық!»- мен үшін бұл жай ғана ұран емес, негізгі саяси қондырғы. Мен патернализм мен әлеуметтік масылдықты біздің өмірімізден түбегейлі жою үшін. Жақсы өмір сүргің келсе – жақсы оқы, жұмыс істе және жақсы табыс тап, басқалардың мойында отырма, қайыршыланба және ұрлама…бұл үшін мемлекет жағдай жасады. Бірақ, бізге «дәстүрлі рудименттерден»қалай құтылуымыз керек? Менің жеке пікірім бар, біздің кейбір шенеуніктеріміз Президенттің Жолдауында қойылған әлеуметтік міндеттерді шешу бойынша іс-қимылға басшылық ретінде, бірінші кезекте, атаулы әлеуметтік көмекті заңсыз алушылар деп аталатындармен күресті, оларға соғыс ашты… Иә, мұндай мәселе бар, және оны міндетті түрде шешу керек. Бірақ неге ол пайда болды? Оны кім құрды? Және неге кейбір фактілермен танысу кезінде біздің шенеуніктеріміз «аң аулауға» шыға ма, әлде бір – бірімен жарыс басталды ма – «халық жауын», яғни атаулы әлеуметтік көмекті (АӘК) заңсыз алушыларды кім көп табады деп. Сонымен қатар, өңірде кедейлік шегінің өзгеруі төленген жәрдемақыларды қайтару үшін негіз бола алмайды, өйткені кедейлік шегі АӘК тағайындау үшін пайдаланылады және Конституция нормалары бойынша кері күші болмайды. АӘК алушылар тарапынан өрескел теріс пайдаланушылық анықталған, көрінеу жалған мәліметтер берген, табысты және т. б. жасырған жағдайда ғана қайтарылуы мүмкін.

Осыған байланысты сұрақтар көп. Олар кедейлік шегін айқындап және АӘК механизмін есептеу. Өте маңызды болып табылатын сұрақ адамгершілікке жата ма, алдымен мемлекет атынан адамдарға ақша беріп, міне сізге мемлекеттік жәрдемақы, әлеуметтік көмек, содан кейін талап етуі, өйткені «ережесі» өзгерді деп? Бұл жерде кім көбірек кінәлі – заңсыз АӘК алушы ма,(егер ол шынында да кінәлі болса), немесе шенеунік пе, бір қолымен беретін, ал екіншісімен – алатын, жалпы алғанда ол сондай үлкен ақша ма? Біздің мемлекетіміздің беделіне нұсқан келтіретіндей?».

Сарапшылар талқылағанша, шенеуніктер кедейлік шегінің шегін белгілеуде, Әсел Жұманиязова мемлекетке ақшаны қалай қайтаратынын білмейді. Әйел неге онда берілгенін түсінбейді.

— Мен ешкімге ештеңе жасырмай, бүкпей, бірден ескертетінмін, бізде айырмашылық шамалы ғой. Менде 90 мың теңге жоқ, күйеуім қазір жұмыс істемейді, баланың 19 мың теңге жәрдемақысына өмір сүріп жатырмыз және зайыбымның күнделікті жалдамалы жұмысына. Біз жәрдемақыға азық-түлік сатып алдық және балаларға киім-кишек. Ал енді маған не беру керек? Балалардың киімін алып барамын ба? Жоқ, мен өкінбеймін, мен жай ғана айтып отырмын, отбасымыз қалай өмір сүретін болады деп ойлаймын, — деді Әсел Жұманиязова.

Биылғы жылы атаулы көмек алу үшін сәуір айында 12 мыңнан астам адам жүгінді, 8 417 адамға бас тартты, себебі олардың табысы кедейлік шегінен асып түсті. Бүгінгі күні АӘК алушылар саны 3 577 адам-бұл көмек тағайындалған отбасылар. Олардың 811-і-көп балалы отбасылар.

Жалпы, АӘК дегеніміз не, және оны алу үшін не істеу керек, егер кері қайтаруды сұраса, қалай болады?

АӘК дегеніміз не және оны кім тағайындайды?

Атаулы әлеуметтік көмек – жан басына шаққандағы орташа айлық табысы кедейлік шегінен төмен отбасыларға берілетін ақшалай төлем. АӘК отбасының әрбір мүшесіне табысы 19 893 теңгені немесе ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% – ын құрайтын адамдарға тағайындалады.

АӘК қалай бөлінеді?

АӘК екі түрі — шартсыз және шартты. Шартсыз 6 айға, ал шартты — 12 айға беріледі.

АӘК тағайындау кезінде ата-әжелердің зейнетақысы есептеле ме?

Иә, отбасы құрамына бірге тұратын жақын туыстары кіреді. Отбасының жиынтық табысын есептеу кезінде табыстың барлық түрлері есептеледі, оның ішінде зейнетақы төлемдері.

Жеке қосалқы шаруашылықтан түскен табыс есепке алынады ма?

Иә, отбасының жиынтық табысын анықтау кезінде жеке қосалқы шаруашылықтан түскен табыс ескеріледі Бірақ жергілікті атқарушы органдар жеке қосалқы шаруашылықты табыс бермейтін ретінде анықтай алады. Әкімдіктер өз қалауы бойынша қосалқы шаруашылықтардан түскен табысты ескермеуге құқылы.

АӘК есептеу кезінде алимент ескеріледі ме?

Егер алименттер ұзақ уақыт төленбесе, онда алимент төлеудің жоқтығы туралы анықтама болған кезде оларды ескермейді. Жұмыспен қамту орталығында мұндай жағдайда АӘК берген әйелдің өтінішін қабылдауға тиіс.

Әлеуметтік қамтамасыз ету қызметтері жәрдемақыны қалай бақылайды?

АӘК қанша айға тағайындалғанына қарамастан, алушылардың табысы, отбасы құрамы мен мүлкі әр тоқсан сайын қайта қаралады.

АӘК жаңа жылдан бастап өзгере ме?

Қаңтар айынан бастап АӘК тек 1 тоқсанға (үш айға) есептеледі.

Егер де сұрақтарыңыз болса, қайдан сұрауға болады?

«111» тегін нөмірі бойынша барлық қызықтыратын ақпаратты алуға болады.

Батыс аймағы бойынша: 8 (7112) 51-42-47.

Мария Драчева