Сенатордың Оралдың орталық саябағындағы жерді заңдастыруға қатысты бар
«Орал апталығының» журналистік тергеуінде жаңа мәліметтер орталық саябақтағы жер жеке меншік болып табылатындығын көрсетіп отыр. «Людмила» кафесінің астындағы жер телімін ҰҚК полковнигі зайыбы жария етті. Қала әкімінің бұрынғы орынбасары, бұрынғы қала әкімінің ағасы және қазіргі сенатор Ерболат Мұқаев жария ету жөніндегі комиссияға басшылық етті.
«Аумағы 0,0338 га кафеге қызмет көрсетуге арналған жер учаскесі 2007 жылғы 1 тамыздағы жария ету жөніндегі комиссияның шешімі негізінде кафенің меншік иесі (Аманғалиева У. К.) жария етілді», — делінген Орал қаласы әкімдігінің мәдениет бөлімінің басшысы Серік Қайырлиевтің ресми жауабында.
Біз әкімдік алдына редакциялық сауалда 6 сұрақ қойдық. Атап айтқанда, біз қала әкімдігінен қандай жолмен, қандай құжаттардың негізінде саябақтың ортасындағы кафе «Людмила» орналасқан жер өткен ғасырдың 90-шы жылдары жекеге өтті. Алайда, қала әкімдігі бұл жер телімін заңдастыру туралы тек 2007 жылы ғана хабарлады.
Естеріңізге сала кетейік, биыл Орал билігі қалалық мәдениет және демалыс паркін сенімді басқаруға беруді ұйғарған болатын. Биліктің бұл бастамасы қоғамда қызу талқылау тудырды. Сол кезде қалалық саябақта «Людмила» кафесінің астындағы жер саябаққа жатпайтыны белгілі болды. Ал біздің тергеу барысында анықталғаны, 90 жылдары қала билігінің бұл жер учаскесін ҰҚК полковнигі Ақас Аманғалиевке жеке меншікке сатқаны анықталды. Полковник қазір марқұм және жер мұрагерлік бойынша оның келіні Анна Амангалиеваға бұйырды. Бұл тергеудің егжей-тегжейін біздің Акас және «Людмила» материалдарынан оқи аласыз: кафе, арнайы қызметтер, ескі саябақ.
Саябақтың ортасында жеке меншікте жер бар деген факт — бұл қылмыстық тергеу үшін себеп. Мәдениет бөлімі бастығының мардымсыз жауабы және қазіргі қала әкімшілігі бұл жер учаскесін мемлекет меншігіне қайтаруға құлқылары жоқ. Неге?
Бұл сұраққа жауап беру үшін 2007 жылы өткізілген заңдастыруды түсіну қажет. Онда да көптеген мәселелер бар. Атап айтқанда, әкімдіктің жауабынан жария ету туралы шешімді комиссия 2007 жылғы 1 тамызда қабылдаған болатын. Және бұл заңдастыру тарихындағы алғашқы «таңданыс». «Мүлікті жария етуге байланысты рақымшылық жасау туралы «Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабында тайға таңба басқандай:» Мүлікті жария ету, оның ішінде мүлікті жария етуге ұсыну мерзімі 2006 жылғы 3 шілдеден басталады және 2007 жылғы 1 тамызда аяқталады «деп жазылған. Яғни, «Людмила» кафесінің астындағы жер бөлігі мемлекет жариялаған акцияның ең соңғы күнінде жария етілді.
Енді мүлікті жария етуге азаматтардың өтініштерін қарайтын қалалық әкімдіктің комиссия мүшелерінің орнына өзіңізді қойыңыз. Сізге, қалалық саябақтың ортасындағы жер учаскесін жария ету туралы өтініш келіп түсті. Кез келген қалыпты адам, ең болмағанда, сұрақ қояды — «Қала бұл жерді жеке адамға қалай беруі керек?». Бірақ Орал қаласы әкімдігінің жария ету жөніндегі комиссия мүшелері оны жария етуге жай ғана шешім қабылдады.
Біз де осы комиссия мүшелерінің орнына өзімізді қойдық және «Мүлікті жария етуге байланысты рақымшылық жасау туралы» заңды зерделеуді шештік. Ұзақ оқуға тура келмеді. Осы Заңның басында біз «Жария етуге жатпайтын мүлік» деп аталатын 3-бапты анықтадық.
Бұл мақалада: «Мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы сыбайлас жемқорлық және өзге де қылмыстар жасау нәтижесінде алынған мүлік жария етуге жатпайды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарымен оған құқықтар беруге жол берілмейді» делінген.
Саябақтағы жер, жеке меншікке ҰҚК полковнигі мен қала әкімдігінің қызметкері Акас Амангалиевке конкурстық рәсімдерсіз берілгені: «Осы жер учаскесі сыбайлас-жемқорлық қылмыс нәтижесі емес пе?» деген сұрақ туындатады. Бірақ қала әкімдігінің де, жария ету жөніндегі комиссия мүшелерінің де бұл жағдай ешқандай мәселе туғызбады және У. К. Амангалиеваның өтініші қанағаттандырылды, ал жер заңдастырылды.
«Людмила» кафесі орналасқан жер бойынша сыбайлас жемқорлық жоқ дейік. Бірақ біз жоғарыда аталған Заңның 4-бабының екінші бөлігіне назар аудардық, онда ҚР заңдарымен рұқсат етілмейтін мүлікті жария етуге тыйым салынғаны айтылған. Тұжырымдалған, бірақ бақытымызға орай заң мәтінінде заңға түсініктеме беруге сілтеме бар. Осы сілтеме бойынша «Қазақстан Республикасының Жер кодексінде жеке меншікте бола алмайтын жер учаскелері анықталды.
Атап айтқанда, Қорғаныс және мемлекеттік қауіпсіздік мұқтаждары, қорғаныс өнеркәсібі, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, магистральдық темір жол желілері және ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары үшін жер учаскелері және өзге де жерлер (Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 26, 121, 123, 125, 127-баптары).
«Өзге де жерлер» деген тұжырым тым тұман, сондықтан біз ҚР Жер кодексінің көрсетілген баптарына сілтеме бойынша өтуге шешім қабылдадық және жер кодексінің 127-бабы Осы өзге жерлерге «Тарихи-мәдени мақсаттағы жерлер» жатқызылатынын анықтадық.
Саябақтың тарихи-мәдени маңызы бар нысандардың ресми тізіліміне енгізілгенін Орал қаласы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің қызметкері Ақжарқын Аймұратова растады.
Жоғарыда айтылғандардан кейін – » 2007 жылы Оралда мүлікті жария ету жөніндегі комиссияның құрамына кім кірді?». Сол кезеңдегі жергілікті баспасөздің мәліметтеріне қарағанда, мүлікті жария ету жөніндегі комиссияның төрағасы Ерболат Мұқаев болды, ол 2005 жылдан 2007 жылға дейін қала әкімінің орынбасары қызметін атқарды.
Ерболат Мұқаев Орал қаласының бұрынғы әкімі Мұрат Мұқаевтың туған ағасы.Үлкен ағасы сияқты Мұрат Мұқаевтың да саябақтың қазіргі жағдайына қатысы бар. Атап айтқанда, оның қойған қолы қала әкімдігінің 2019 жылы саябақ алаңын 24,2 га-дан 23,9 га-ға дейін қысқарту туралы қаулысында тұр.Қазіргі уақытта Мұрат Мұқаев «Нұр Отан»партиясының жергілікті филиалын басқарады. Нағыз партияшыл ретінде режимді нығайтып, Отанға қызмет етіп, сыбайлас жемқорлықпен күресуде. Айтпақшы, өз уақытында Мұрат Мұқаевтан оның туған ағасы сенатор болып табылатындығын және осындай «туыстық вертикальде» мүдделер қақтығысы жоқ па деп, сұрадық. Мұрат Мұкаевтың жауабын, сіз төмендегі бейнеден көре аласыз.
Ерболат Мұқаев комиссия саябақта ортақ пайдаланылатын жерлерде жер телімін жария еткенін байқамай қалды ма? Екіталай. Бұл туралы жария ету жөніндегі комиссияның жұмысы кезінде Ерболат Мұқаевтың берген сұхбаты дәлел. Атап айтқанда, Ерболат Мұқаев заңдастыруды жамылып, жалпы пайдаланатын жерлерді — тротуарларды, гараждарды және тіпті автомобиль көпірлерін иеленуге тырысатындарға қатты шүйлікті.
Ерболат Мұқаевтың басшылығымен жария ету жөніндегі комиссияның қызметі бір қылмыстық іс пен бірнеше сот процестеріне себеп болды. Бұл туралы өз уақытында «Менің қалам» газетінде: «Батыс Қазақстанда өткен заңдастыру немен есте қалды?» деген мақалада жазылды.
Қазақстанда заңдастырудың екінші толқыны 2006-2007 жылдары өтті. Ол кезде жария ету комиссиясын сол кезде БҚО әкімі аппаратының басшысы, қазір сенатор болып жұмыс істейтін Ерболат Мұқаев басқарды. Оның төрағасы болып Орал қаласы әкімі аппаратының басшысы Қайрат Ақболатов тағайындалды, кейін жұмбақ жағдайда қаза тапты. Оның денесі кіреберістің жанында табылды. Сол кезде қаза тапқан Қайрат АҚБОЛАТОВТЫҢ жұбайы күйеуімді өлтіріп кетті, өйткені ол заңдастыру кезінде алаяқтық туралы іс бойынша куәгер болған деді. БҚО ІІД Криминалдық полиция басқармасының қайғылы оқиғадан кейінгі күні таратқан ресми нұсқасы: Өз-өзіне қол салу. Ақболатов 10 қабаттағы терезеден секіріп кетті.
Ақболатов куәгер болған қылмыстық іс 2009 жылғы 11 ақпанда облыстық Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы полициясы) бірнеше бап бойынша қозғалған — ҰҚТ құру және басқару, ірі көлемдегі алаяқтық, ақша қаражатын заңсыз жолмен заңдастыру. Қаржы полициясының хабарлауынша, алаяқтар мемлекетке 46 миллион теңге шығын келтірген.
Тергеу мемлекетке және жеке тұлғаларға тиесілі қала шегіндегі жер учаскелерін заңсыз заңдастырудың 16 фактісін дәлелдей алды. Сол 2009 жылы жеке кәсіпкер Қанат Қойшыбаев 5 жылға бас бостандығынан айырылды. Жер қатынастары бөлімінің бас маманы Асулан ЖАНАТАРОВ жалған құжаттарды заңдастыру үшін дайындаған. Басқа тергеу тұлғалары анықталмады.
Орал адвокаты Бауыржан ШАМБУЛОВТЫҢ айтуынша, 2006-2007 жылдардағы мүлікті жария етудің бірнеше фактісін ол сотта дәлелдеген.
– Комиссия әртүрлі шешімдер қабылдады, – дейді Бауыржан ШАМБУЛОВ. – Мысалы, жария ету нәтижесінде қарыздық маңызы бар күмәнді қолхаттың негізінде үй құрылысы яғни, тұтас үй заңдастырылды. Бұл шешім кейіннен сотта жойылып, іс қозғалды. Сондай-ақ коммуналдық меншік заңдастырылды. Сол кезде менің талабымды әкімдік заңгері мойындаған жоқ, жария ету заңды деп шешті. Алайда, сотта анықталғандай, нәтижесінде құжаттарды қолдан жасау болған, коммуналдық меншікте тұрған пәтер жария етілген. Бұл шешім де жойылды».
Комиссия жұмысы аяқталғаннан кейін Ерболат Мұқаев мансаптық сатымен өте жылдам көтерілді. 2007 жылы облыс әкімі аппаратының басшысы, ал бір жылдан кейін ол Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты болды.
Сенатор қызметінде ол журналистің сұрақтарына эмоционалды жауап берген кезде баспасөздің көз алдында болды. Атап айтқанда, Total.kz тілші Энергетика вице-министрі баяндайтын қылмыстық іске қатысты Ерболат Мұқаевтан басшының бағыныштылардың сыбайлас жемқорлық үшін жауапкершілігі туралы түсініктеме сұрады.
«Отставкаға кетпеуі керек! Неге сіз мұндай сұрақтар қоясыз?»- деп, өз кезегінде сенатор журналисттен сұрады.
Total.kz тілшісі азамат және депутат ретінде ұстанымыңызды білгісі келетінін түсіндіреді.
«Сен бе, мені сайлаған?»- деп мәлімдеді Ерболат Мұқаев, ал оны сайлаған халық деген жауаптан соң кетіп қалды.
Сенатор болып сайланғаннан кейін бірден Ербулат Мұқаев «Құрмет» орденімен (КСРО – дағы «Құрмет белгісінің» аналогы), сондай – ақ «Маршал Жуков» медалімен, «Әскери комиссариаттарға 90 жыл» медалімен, 2008 жылғы 17 маусымда «Астананың 10 жылдығы» мерейтойлық медалімен, «Мемлекеттік қызметке 10 жыл» төсбелгісімен, 2011 жылғы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» мерейтойлық медалімен марапатталды, 2011 жылы сенаторға «Барыс» төс белгісімен ҚР Президентінің алғыс хаты, 2013 жылғы 13 сәуірде «Барыс» төс белгісімен, «Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының Парламентаралық Ассамблеясы» медалімен марапатталған, 2019 жылы «Достастық»орденімен марапатталған.
«Орал апталығының» редакциясы сенатор Ерболат Мұқаевке бірнеше рет қоңырау шалуға тырысты. Алайда оның жұмыс орны бойынша ҚР Сенатында, бізге оны қоса алмады. Сенатордың ұялы телефоны да өшірулі. Сондықтан «Орал апталығының» редакциясы осы басылымнан кейін сенатор Ерболат Мұқаев бізбен хабарласады және мүлікті жария ету жөніндегі комиссия Орал қалалық саябағының «Людмила» кафесінің астындағы жер учаскесін қалай заңдастырғанына қатысты толық түсініктеме береді деген үмітте.
Лұқпан Ахмедьяров
