БҚО-ның бас санитарлық дәрігері: «Вирусқа бәрібір сенесіз бе, сенбейсіз бе?»

Облыстың бас санитарлық дәрігері Мухамғали Арыспаев коронавирустық инфекцияға байланысты ТЖ жарияланғаннан бүгінгі күнге дейін облыстың басты ақпарат көздерінің біріне айналды. Санитарлық дәрігердің кейбір әрекеттері мен шешімдері біздің облыс тұрғындарынан сынға түсетіні құпия емес. Карантин, сын айту және шектеу шаралары туралы Мухамғали Арыспаев «ОА»журналисіне берген сұхбатында айтты.

Мухамғали Қайыржанұлы, 15 Маусымда карантин режимін алып тастады, шектеу шараларын қалдырды, айырмашылықты түсіндіріңіз бе?

– Карантин-бұл жоғары шектеу шараларының бірі. Карантин кезінде инфекцияны жұқтырудың ең күшті ошағы бар елді мекендерге кіру және шығу жабылады.Ал, шектеу шараларында елді мекендерден шығуға және кіруге шектеу алынады, бірақ кәсіпорындардың, сауда орындарының, салтанаттарға және т.б. жұмыстары бойынша шектеулер қалады.

Барлық қаулыларды бас санитарлық дәрігердің өзі жеке-дара қабылдамайды ғой. Бұл процесс қалай жүретінін айтсаңыз?

– Өздеріңіз білесіздер, біздің облыстың көптеген тұрғындары бас санитарлық дәрігердің өзі қалауынша шешім қабылдайды, деп ойлайды… бірақ бұл іс жүзінде олай емес. Алдымен республиканың бас санитарлық дәрігерінің қаулысы шығады, онда біз облыста енгізуіміз керек шектеулер жазылған. Бірақ бұл шектеулер біздің өңірдегі аурушаңдық бойынша эпидемиологиялық жағдай негізінде ғана белгіленуі мүмкін. Содан кейін мен шектеу шаралары бойынша Қаулы дайындап, оны облыстың жедел штабына қарауға шығарамын. Бұл сол жерде талқыланады және осыдан кейін ғана бас санитарлық дәрігердің қаулысы түрінде енгізіледі.

— Сіз әрқашан алқаның шешіммен келісесіз бе, әлде өз көзқарасыңызды да білдіресіз бе?

– Коронавирустық инфекция жағдайы бойынша бізде келіспеушіліктер болған жоқ. Өйткені, бұл бір маған немесе басқа біреуге қатысты емес, бұл облыстың барлық тұрғындарының денсаулық қауіпсіздігі. Барлық тұрғындар қаулылардың кейбір тармақтарымен келіспесе де.

— Қабылданған шешімдер үшін кім жауапты?

— Жауапкершілікті кім қол қойса, сол көтереді, ал бұл жерде мен көтереді. Қаулы лауазымды тұлғалар актісі болып табылады, сондықтан да әділет департаментінде тіркелмейді. Егер қаулы тіркелген болса, онда бұл құқықтық құжат болар еді.

– Қалада 15 сәуірде хаос болғаны есіңізде болар. Сол күні базарларда дүрбелең болды, адамдар азық-түлік сатып алып, біреулер жабылған банкіге шапты. Сіздің ойыңызша,осы СЭС және әкімдік қызметкерлерінің іс-қимылдарының келіспеушілігінен тууы мүмкін бе?

– Иә, сол күні есімде, таңертең теледидардан шығып, өз қаулымды шығардым. Бұған дейін бір күн бұрын ол жедел штабпен келісілген болатын. Бұл жағдайда жергілікті атқарушы билік тұрғындарға алдағы шаралар туралы алдын ала ескерту арқылы екі немесе үш күн уақыт беру керек еді. Мүмкін сонда мұндай аласапыран болмас еді.

— Бір жағынан, сіз тұрғындарға қашықтықты ұстануға кеңес бересіз, екінші жағынан базарды ашасыз-бұл шешімдердің логикасы неде?

— Бұл жағдайда экономикалық жағдай рөл атқарады. Бірақ қашықтық пен санитарлық нормаларды базарда сақтауға болады. Мұнда бәрі адамның өзіне, оның саналы болуына байланысты. Өйткені, маска кию қиын емес, өзіңізге мұқият болу керек пе? Егер сіз базарда қашықтықты сақтау мүмкін емес деп айтқыңыз келсе, онда бұл дұрыс емес. Сонымен қатар, арнайы мониторинг тобы базарлар мен сауда үйлерін барлық санитарлық нормалардың сақталуына тексереді.

– СЭС қызметкерлері мониторингтік топқа кіреді ме?

– Жоқ

– СЭС санитарлық шаралардың сақталуын ұйымда қалай тексереді?

— Біздің қызметкерлеріміз мониторингтік топ қабылдаған шешімнің заңдылығы мен дұрыстығын тексергеннен кейін ғана тексере алады. Өтініш құқықтық статистика бөлімдерінде тексеріледі.

– Облысымызда коронавирусты анықтау үшін қанша ПТР тест бар?

ПТР — (полимеразды тізбекті реакция) – адамның генетикалық материалын (ДНҚ және РНҚ) зерттеуге негізделген көптеген инфекцияларды диагностикалаудың жоғары дәлдіктегі әдісі.

— Бүгінгі күні бізде 3 100 ПТР тест бар

– Біздің қалада ПТР зертханалар жеткілікті ме?

– Ашығын айтқанда, олар жеткіліксіз. Біздің СЭС зертханамыз, оның қуаты – күніне 300 талдауды өңдей алады. Облыстық аурухана зертханасының қуаты бірдей. Яғни, күніне біз жүргізе алатын талдаулардың жалпы саны 600-ден сәл асады. Ал қазіргі уақытта екі зертхана күнделікті 2000-нан астам талдауларды өңдейді. Сондықтан күні бүгінге дейін біз қатысты талдаулар ақылы негізде ғана жүреді. Мұндай қызметтерді «Олимп» клиникасының Орал филиалы ақылы түрде ұсынды. Бірақ оларда зертханалар жоқ болғандықтан, олар үлгілерді Атырауға жіберді және нәтижелерін 2-3 күннен кейін алды. Кеше «Олимп» Орал филиалы қажетті жабдықтармен жабдықталып, өз зертханасын ашты. Біріншіден, бұл біздің зертханаларымызға жүктемені азайтады, екіншіден, олар ақылы негізде жүргізетін талдауларды өңдеу уақытын қысқартады. Бізде зертхана, СЭС базасында облыстық клиникалық аурухана, жекеменшік лаборатория «Олимп», обаға қарсы күрес станциясының және біреуі Ақсайда.

— Бірақ экспресс-тестілер де бар ғой. Екі-үш сағат ішінде нәтиже беретін. Олар жүктемені босатпайды ма?

– Жоқ, өкінішке орай, экспресс сынаққа сенім аз. Олардың дәлдігі өте төмен. Біз экспресс-тестілер кейін ПТР-анализі инфекцияларды анықтамаған адамда оң реакция берген жағдайға тап болдық. Және анық науқас адамда кері жағдай көрсеткені болды, экспресс-тест инфекциялар анықталмады. Сондықтан біз экспресс-сынақтардан бас тарттық.

– Инфекцияланған пациенттер үшін ауруханада төсек жеткілікті ме?

– Жоқ, өкінішке орай, төсек-орын жетіспейді, өйткені қазір инфекция жұқтырғандардың саны артып келеді. Жақында қалалық көпбейінді ауруханада 200 төсектік стационар, жұқпалы аурулар ауруханасында 180 төсектік стационар ашылды.

– Мухамғали Қайыржанұлы, сіз провизорлық, карантиндік стационарларда, инфекция ошақтарында боласыз, коронавирусты жұқтырудан қорықпайсыз ба?

— Егер бұл орын алса, мен бұл жағдайды түсінуге және қабылдауға тырысамын және дереу дәрігерге қараламын. Қорқудың қажеті жоқ, ауыр зардаптарды болдырмау үшін уақытында әрекет ету керек.

– Ал сіз жалпы тәуекел тобына кіресіз бе?

– Әрине! Бірінші кезекте! СЭС барлық қызметкерлері тікелей немесе жанама байланысатын тұлғалар. Мен жеке кабинетке күн сайын провизорлық орталықтардан, жұқпалы аурулар ауруханасынан қағаз құжаттарын алып келеді. Барлық осы құжаттарда инфекция болуы мүмкін. Сондықтан, мен үйге келгенде, барлық киімді, қолымды, бетімді, дененің барлық ашық жерлерін жуамын. Өз үйімде мен бірден қауіп-қатердің әлеуетті көзі екенімді айттым.

Ал, олар қалай қабылдады?

— Қалыпты. Ұнамаса да, шыдайды. Содан кейін маған жұбайыммен жолым болды. Ол да медик және оған көптеген нәрселерді түсіндірудің қажеті жоқ. Біз онымен бірге «бір тілде» сөйлейміз (күледі).

– Сіздің таныстарыңыздың арасында вирустың бар екеніне сенбейтіндер бар ма?

– Иә, тіпті менің жақындарымның арасында сенбейтіндер бар. Мен оларға – «Бұл вирус бар, сізге жұқтырып стационарда жатудан Құдай сақтасын,» деп жаймен түсіндіруге тырысамын. Әрине, мен санитарлық нормаларды сақтау керектігін қайталамаймын.Менімен «Өз отанымда пайғамбар жоқ»деген ескі мәтел сияқты. Жақын ортама вирустың қаупі туралы айтқан кезде әркез сене бермейді.

– Көптеген сөз сөйлеулеріңізде адамдарға қонақтарды қабылдап, өздері қонаққа бармауды жиі қайталайсыз. Ал сізді карантин кезінде қонаққа шақырды ме?

– Ой, көп рет (күледі). Мерейтойлар мен үйлену тойларына әрине шақырмады. Кейбір адамдар менің біржақты жауап беретінімді түсінуі мүмкін. Ал ауыз ашар уақытында ораза айт кезінде бірнеше рет шақырды. Мұндай жағдайда бас тартуға тура келді және адамдарға мұндай жиналыстарға жол берілмейтінін түсіндіру мүмкіндігін жібермедім.

– Неге адамдар әлі де қонаққа баруды жалғастыруда деп ойлайсыз?

– Түсінбеушіліктен. Адамдар вирусты жұқтыру қаупін әлі түсінбейді. Біз әлі күнге дейін қауіпті бағаламаймыз. Ал көпшілігі әлі күнге дейін оған сенбейді. Бірақ, ол біз оған сенеміз бе, жоқ па, оған қарамастан таралады ғой. Адамдарға вирустың өте қауіпті екенін айтқан кезде, мен көптеген негативті тыңдауға тура келеді. Және менің әріптестерім үнемі осы стрессте. Бір жағынан, олар үнемі жұқтыру қаупіне ұшырайды, екінші жағынан, олар осы негативті үнемі тыңдайды.

– Стрессті қалай шешесіз? Біреу спортпен шұғылданады, біреу 100 грамм ішеді. Ал сіз қалай әрекет етесіз?

— Менің жеке үйім бар және жұмыстан кейін бақшада рахаттана жұмыс істеймін. Бірақ шынымды айтсам, бұл өте сирек. Әсіресе соңғы күндері. Мен жұмысқа таңғы 7-де келемін, үйге кешкі 10-да қайтамын.

– Неге?

– Себебі таңертең маған астаналық мемлекеттік органдар мен менің басшылығымның жұмысын бастауға тура келеді. Олардың жұмыс күні бізден бір сағат бұрын басталады және селекторлық кеңеске түнде жиналған барлық жедел деректерді оқып үлгеру керек. Ал кешкісін 9-10 сағатқа дейін күтуге тура келеді.

Мария Драчева