Сот Орал құқық қорғаушысының су арнасына берген өтінішін қараудан бас тартты. Бас тартудың себебі заңнаманың жоқ нормалары болды

Адам құқықтары жөніндегі халықаралық Қазақстандық бюроның директоры Павел Кочетковқа қалалық сот «Батыс Су Арнасы» ЖШС-не берген арызынан бас тартты. Құқық қорғаушының мәлімдемесін қабылдаудан бас тартуға ҚР Заңымен алып тасталған бап себеп болды.

Орал қалалық № 2 сотында құқық қорғаушының сот өтінішін қабылдамады, өйткені ол алдын ала монополисттің өзіне наразылық білдіруі тиіс, ал жауаптан кейін сотқа жүгінуі тиіс.

— 7 шілдеде менің сотқа берген арызымның ұйғарымы бойынша, дауды сотқа дейін реттеу тәртібі сақталмағаны айтылған. Бірақ бұл ретте судья Кенжебекова азаматты дауды сотқа дейін реттеуге міндеттейтін құқықтың бір де бір нормасына сілтеме жасаған жоқ. Оның үстіне, судың жоқтығы белгілі — күн сайын адамдар шағым айтады және күн сайын Су Арнасы өкілдерінің бірі судың жазғы кесте бойынша берілгенін және берілетінін айтады. Және ешкім де оның әлі де қанша уақыт берілетінін білмейді, жалпы судың қашан болатынын да, – деді Павел Кочетков.

Құқық қорғаушының айтуынша, ол бұл анықтамаға жеке шағым дайындайды.

– Су арнасын сотқа берген жалғыз мен емес. Азаматтар да, сотқа дайындалатын адвокаттар да бар, өйткені бұл жағдай бәрін шаршатты. Мен Жоғарғы Сот Төрағасының атына судья Кенжебековтың ұйғарымы бойынша міндетті түрде хат жолдадым. Бұл анықтаманы ашық сот озбырлығы деп атауға болмайды. Мен 26 жыл соттарға қатысып, белгіленген тәртіпті білемін, бірақ судья менің құқықтарым менің міндеттерімнен айырмашылығы неде екенін түсінбейді. Мен өз құқығымды қалағандай пайдалана аламын. Ал оның әрекеті менің конституциялық құқығымды бұзды. Осылайша, Орал қаласының тұрғындары «Батыс Су Арнасы» ЖШС — мен сот талқылауына жібермейді», – деп толықтырды адам құқықтары жөніндегі бюро директоры.

Павел Кочетков сондай-ақ судья Кенжебекова шығарған ұйғарымның көшірмесін ұсынды.

«Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі – АІЖК) 152-бабының 1-тармағына сәйкес, егер талапкер осы санаттағы істер үшін заңда белгіленген немесе тараптардың шартында көзделген дауды сотқа дейін немесе соттан тыс реттеу тәртібін сақтамаса және бұл тәртіпті қолдану мүмкіндігі жойылмаса, судья талап арызды қайтарады.

Бұл жағдайда Кочетков су тұтынушы болып табылады.

Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 9 шілдедегі № 481 Су кодексінің 137-бабына сәйкес су объектілерін, су шаруашылығы құрылыстарын пайдалану мен қорғау және суды бөлу мәселелері бойынша су қатынастары субъектілері арасында туындайтын даулар су даулары болып табылады. Су қатынастары субъектілері арасындағы су даулары Тараптардың келіссөздері, оларды су пайдаланушылар бірлестіктері құрған органдарда, облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдарында және уәкілетті органда немесе соттарда қарау арқылы шешіледі.

Сондай-ақ «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 22-бабына сәйкес (алынып тасталды-ҚР 2002.06.25 N 346-VI Заңымен) тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды тиісті мемлекеттік органдар, сот және төрелік өз құзыреті шегінде жүзеге асырады.

Тұтынушы тауарды (жұмысты, көрсетілетін қызметті) сатушыға (дайындаушыға, Орындаушыға) құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жою және тұтынушыға осы бұзушылықтармен келтірілген залалды (зиянды) ерікті түрде өтеу туралы талап қоюға құқылы.

Егер сатушы (дайындаушы, Орындаушы) күнтізбелік он күн ішінде кінә қоюға жауап бермесе немесе бұзушылықтарды жоюдан және келтірілген залалды (зиянды) ерікті түрде өтеуден бас тартса, тұтынушы сотқа жүгінуге құқылы.

Бұл жерде дауды шешудің соттан тыс және сотқа дейінгі тәртібі қарастырылған», — делінген Павел Кочетковқа берілген анықтамада.

– Маған ешқандай мотивациясыз бас тартты. Су кодексінің 137-бабы мұндай құқықтық қатынастарды реттемейді. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заң бойынша-судья 22 бапқа сілтеме жасайды және оның жоқ екенін өзі жазады, яғни жоқ құқық нормасына сілтеме жасайды. Бірақ егер ол болса да, мен Су арнасына шағым беріп, 10 күн күтуім керек деген міндетті шарт жоқ. Судья қолданылмайтын заңды қолданды және оны дұрыс түсіндірмеді. Және қалай, қандай бап, ондай жоқ? 25 маусымда ол ҚР Заңымен алынып тасталды, мен 29 күні өтініш бердім, және бұл бап болған жоқ, бірақ судья оған сілтеме жасады, — дейді Павел Кочетков.

Адам құқықтары жөніндегі халықаралық бюро директорының айтуынша, мұндай ұйғарым сот ісін жүргізу процесін ұзақ мерзімге созу үшін арнайы шығарылған.

– Осы уақытқа дейін жағдай түзелуі мүмкін және дау пәні болмайды. Бұл сот билігі тарапынан тактика-процес уақытын созу», – деп түсіндірді ол.

Соңында, құқық қорғаушы оның мәлімдемесін жіберіп алмайтынын айтты, себебі бәрі бір жүйеге тиесілі және сот соның ішінде.

– Сірә, олар сонда бірге жиналып, не істеу керек деп кеңес құрды. Қазіргі уақытта сот талап арыздары процесінде көрінбейтін заттар ашыла бастайды — су арнасына қандай қаражат жұмсалды, ол қанша рет қолдан қолға берілді, желілерді жөндеу бойынша қандай жоспарлар әзірленді, олардың қызмет ету мерзімі қандай. Сонда билік үшін өте жағымсыз мәселелер пайда болады. Егер бір сөзбен айтқанда, сот тарапынан бұл ашық сот озбырлығы, ал жергілікті билік тарапынан — мемлекеттік мүлікті тиісінше басқармау, ол болашақта бүкіл қала тұрғындары үшін ауыр зиян келтіруі мүмкін, — деп түйіндеді Павел Кочетков.

Алексей Воробьев