«Сіз бәрін өзіңіз түсінесіз»: БҚО ауыл тұрғындары Ақсайға қалай сыйлық жасады

Тізілімде Мемлекеттік сатып алу сайтында Ақсай қаласындағы үйлерді LED-жарықтандыруға 68,02 миллион теңге сомасына 12 шарт табылды. 2020 жылдың мамыр-маусымында оларды Бөрлі ауданының ауылдық округтері тікелей бір орындаушы — «Led_real»ЖШС-мен жасасты. Бөрлі ауданының әкімдігі бұл – Ақсайдың 85 жылдығына ауылдардан сыйлық деп жауап берді.

Әкімдіктің жауабында бастаманы Қоғамдық келісім кеңесі мен ауылдық округ ақсақалдар кеңесі «қуана» мақұлдады. Бұл жерде түсініксіз: ауыл бюджетін бөлуге тек жергілікті қоғамдастық жиналысы қатыса алады. Ал қоғамдық келісім кеңестері мен ақсақалдар кеңесі-жоқ. Аксайға осындай сыйлықты ұйымдастыруға кім қатысты? Біз бұл адамдардың кім екенін және олардың жұмысы неде екенін түсіну үшін Бөрлі ауданының ауылдарына бардық.

Бөрлі-7 740 000 теңге бөлді

Бөрлі-БҚО – дағы ең ірі кеттердің бірі. Қазіргі уақытта онда 5000-нан астам адам тұрады. Асығыстық жасап, біз ауылға негізгі кіре берістен бұрын бұрылдық. Орал-Бөрлі тас жолынан кейін біз бұл жол жаман болмас деп ойладық, бірақ онда ешқандай жол болмады – тұтас шұңқырлар мен шоқалақ. Ал асфальтталған, жақсы және тегіс жол Достық көшесінде ғана болды.

Маска киіп, Бөрлі ауылдық округі әкімдігінің ғимаратына кірдік. Дәліздегі орындықта баласы бар әйел кіреберістегі күзетшімен бір нәрсе туралы сөйлесіп отырды. Журналистердің келгенін біліп, күзетші карантин бөлімінде одан әрі өту мүмкін емес екенін ескертті.

«Сұрақтарды тек әкімге немесе оның орынбасарына қойыңыз, қазір кімнің орнында екенін білемін», — деп күрсініп ол «ұялы телефонды»алды.

Бұл кезде ғимараттың табалдырығында Бөрлі ауданының әкімі Бақтығали Мәкеев пайда болды. Күзетші оған журналистер сұрақтармен келгенін айтты. Әкім бізді ауаға шығуға шақырды да, күлімсіреп: «Нана! Мен сізді бірден танымадым!» деді.

«Мен де сізді білемін», — деп жауап бердім. – «Карантин, маскалар және бәрі өзгертіп жібереді ғой».

«Иә-иә, әрине,. Не жұмыспен?»- деп сұрады әкім.

«Біз жергілікті ақсақалдармен танысуға келдік. «Мүмкін болса, кіммен сөйлесуді айтсаңыз?», деп сұрадым. – «Жақында Ақсайға сыйлықтар туралы ақпарат пайда болды. Led-үйлерді жарықтандыру. Ақсақалдар мақұлдады, солай ма?»

«Ия, мен сіздің мақалаңызды оқыдым.Ең жомарты мен деп көрсетілген. Бірақ біз екі үйді бөлдік, егер бұл сома 7 миллионғды екіге бөлсе-мен ең Жомарт емеспін (күледі). Жергілікті қоғамдастық жиналысы мақұлдады, иә: біз адамдарға айтып, жеткіздік, жергілікті халық қолдады. Бастама біздікі емес еді. Мұндай ұсынысты ауданнан кімнің жібергені есімде жоқ. Олар Ақсайдың туған күніне қаланы жарықтандырамыз деді. Мұндай сома бар. Сіздің тұрғындарыңыз мақұлдай ма? Міне, бәрі осылай болды».

«Қалай шешім қабылдадыңыз? Хаттама бойынша ма?»— деп сұрадым.

«Әрине, бәрі қажеттегідей. Жиналыс, хаттама жасалды, барлығы бірауыздан дауыс берді. Біздің жиналысқа құрметті кент адамдары кіреді. Бір жерде 13-16 адам, ең белсенді. Айтпақшы, міне Төраға!»- деді әкім ақ көлікті көрсетіп. – «Бұл жергілікті колледж директоры Мұрат Жолтайұлы Өтемұратов, ол біздің жергілікті қоғамдастық жиналысын басқарады, жиналыс хаттамаларына қол қояды».

Төрағамен амандаса отырып, біз әкіммен әңгімені жалғастырдық. Мұрат Жолтайұлы осы уақытта әкімдік ғимаратының шетінде орналасқан полиция бөлімінің есігіне бет алды.

«Бұзушылықтар болған жоқ, өйткені бұл ақша еш жерде жоспарланбаған. Яғни, мысалы, олар тротуарға бөлінген жоқ, ал мен оларды жарықтандыруға бердім», – дейді Бөрлі әкімі.

Оның айтуынша, жиналыс наурыз айының басында, карантиннен бұрын өтті, сол күні Күн тәртібіне Ақсайдағы үйлерді жарықтандыру ғана емес, сонымен қатар Абайдың 175 жылдығы мен Әл – Фарабидің 1150 жылдығы, «Бөрлі күні» және басқа да мерейтойлық даталарды атап өтуді ұйымдастыру енгізілді.

«Қарсылық» және » Неліктен біз оларға береміз?» деген сұрақтар тіпті болған жоқ. Себебі Бөрліде мұндай проблемалар жоқ және басқа ауылдармен салыстырғанда бюджет үлкен (Транспаренси деректері бойынша Қазақстан 2020 жылы – 60 миллион теңгеден астам). Бұл бос ақша болды. Біздің ауылдан тек мақұлдау қажет болды. Сонымен, ауылда бізде жақсы, спорт кешені салынды, келесі жылы жолдар жоспарланған. Тіпті Ақсайдан да адамдар бізге көшкісі келеді…», – деді Бақтығали Мәкеев.

«Ал хаттаманы көруге болады ма?», —деп, әкімінің сөзін бөлдім.

«Маған WhatsАpp нөмірін бер, мен сізге жіберемін!»,- деп уәде берді әкім.

Осыдан кейін біз ауыл ақсақалдарының қайсысына бару керектігін сұрадық, әкім жергілікті ақсақал және бұрынғы спортшы Макс Қапиевке кеңес берді.

Әкіммен қоштасып, тағы да хаттама жіберу туралы уәдесін алып, Біз Макс Қапиевке бармақшы болдық, бірақ жергілікті қоғамдастық жиналысының төрағасы, Бөрлі коллежінің директоры Мұрат Өтемұратовтың көлікке отырғанын көрдік. Біз оның Led-үйлерді жарықтандыру тақырыбы талқыланған жиналыс туралы не айта алатынын сұрадық.

«Мен білмеймін, мен сол кезде ауырып, жиналыста болған жоқпын. Мен көмектесе алмаймын. Мен бұл хаттамаға қол қоймадым», – деді ол.

Макс Капиевті тез тауып алдық-ауылда оны бәрі біледі екен.

Бізге ақсақалдар кеңесі, қоғамдық келісім кеңесі және жергілікті қоғамдастық жиналысы, шын мәнінде, сол адамдар екенін айтып, жағдайды түсіндірген өте сергек ер адам келді, өйткені ауылда ескі тұрғындар аз. Тіпті Бөрлі сияқты үлкен кентте.

«Біздің ауылда қандай сұрақтар болуы мүмкін? Көшелерді абаттандыру, қайта атау. Бәрі жақсы болды. Қазір Дәрігерлермен мәселе-дәрігерлер қажет, өйткені ауыл үлкен. Бюджетті бөлуге қатысамыз … ал, қалай қатысамыз. Олар бізге айтады-біз қолдаймыз. Қажет, сондықтан қажет. Өз ұсыныстарымызды енгіземіз», – деді Макс Қапиев.

Ақсайға тартылған сый талқыланған жиналыс жайлы ақсақал ештеңе айтқан жоқ.

«Мен ол кезде ауырған, үйде болдым. Ол жерде болған жоқпын», – деп түсіндірді ол.

Айта кету керек, Ақсайға сыйлық беру туралы әңгіме болған хаттаманы Бөрлі әкімі жібермеді. Хатшы тексеру органдарына хаттаманы бергенін, көшірмесін жарық болмағандықтан жасай алмағанын жазды.

Ақсу-6 915 000 теңге бөлді

Бөрліден Ақсуға баратын жол бір сағаттан сәл асады-шамамен 65 шақырым жол. Қала тұрғындарының саны 572 адамды құрайды.

Әкімдікте біз Ақсу ауылдық округінің әкімі Ғарифолла Өтепбергеновпен кездестік. Бір нәрсе, бірақ ауылдық әкімдіктер қалалықтарға қарағанда ашық және мейірімді. Әкімді сол жерде, тіпті карантинде ұстау қиын емес. Керісінше, біздің мәселемен әкімдік қызметкерлері бізді бірден «ол жақсы біледі!» деп соған жұмсады.

«Біз жергілікті қоғамдастық жиналысының өкілдерімен бірге осында, менің кабинетімде, әдетте. Күн тәртібін анықтаймыз. Сондай-ақ біз Ақсайдың 85 жылдық мерейтойына арналған сыйлықтарын талқыладық», — деді Ғарифола Өтепбергенов.

«Өздеріңіз жарық сыйлауды ұйғардыңыз ба?»— деп сұрадым.

«Жоқ, ауданнан бастама келді – біз талқылап, қолдадық», — деп жауап берді әкім. – «Бұл біздің бюджетіміздің шағын бөлігі, сонымен қатар біздің бюджетіміз ауданмен келісіледі, халық аз. Бір жыл ішінде біз тек бір жарым миллион салық жинаймыз. Сондықтан бізге аудандық бюджеттен дотация түседі. Биыл біздің жалпы бюджетіміз 44 миллион. Бұл айырмашылық аймақты қамтиды».

Ақсақалдармен және олардың ауылдағы жұмысымен танысу мәселесі бойынша Ғарифола Өтепбергенов дәрігер Нұрғаным Айсағұловаға хабарласуға кеңес берді.

Әкімдік қызметкері, әкімнің тапсырмасы бойынша, олардың үйлерін қалай табуға болатынын түсіндірді, бірақ ақсақалдардың туыстары Нұрғаным да, Сапия да сол кезде Ақсайда болғанын хабарлады. Нұрғаным-жұмыс бабымен, ал Сапия — «өз істерімен».

2018 жылы Бөрлі ауданының әкімі болып Миржан Сатқанов тағайындалды, ол бұрын БҚО әкімінің орынбасары қызметін атқарған (ол кезде облыс әкімі Алтай Көлгінов болған).

Ақбұлақ-6 517 000 теңге бөлді

Ақсудан Ақбұлаққа баратын жол-шамамен 30 шақырым. Кент тұрғындары-1000 адам. Ақсу сияқты ауылда асфальт жолдар мен жақсы жарықтандыру жоқ. Біз әкімдікті бірден-Қазақстан туы бойынша ағаштардың арасынан таптық.

Ақсақалдар туралы сұрақ бізді тағы да әкім кабинетіне алып келді – Наталья Хайранбаева-жағымды дауысы бар және таза, екпінсіз, қазақ тілінде сөйлейтін таңқаларлық әйел.

«Біз алдын ала бекітілген жоспар бойынша қоғамдық отырыстар өткіземіз. Бірақ бұл мәселені шешуге көмектесу қажет болған кезде өтініштер болады. Көптеген мәселелер бойынша. Ақсақалдар кеңесі мен жергілікті қоғамдастық жиналысы-бұл бір нәрсе. Ақбұлақ-кішкентай ауыл. Адамдар аз», – деп түсіндірді Наталья Хайранбаева.

Ақбұлақтағы бюджетпен байланысты жағдай Ақсу әкімі айтып өткендей – Ауыл өзін-өзі қамтамасыз ете алмайды.

«Біз Бөрлі емеспіз, Пугачев емеспіз. Үйлер негізінен ескі, салық аз түседі», – дейді Ақбұлақ әкімі. – «Мысалы, біз 3 миллион салық жинаймыз, ал бір жылға арналған бюджет – 28 миллион. Қалған 25-і ауданнан субвенция ретінде келеді. Бұл біздің салық төлеушілеріміздің ақшасы емес, ауылдық емес. Шаруа қожалықтары да енді үш жылға салықтан босатылды».

Бізді ақсақалға апаруға әкімнің өзі ұсынды. Ол жақын жерде тұратынын айтты.

Ақсақал жәрдем Сейітов, бұрынғы мал дәрігері және Ақбұлақтың тумасы-екі метр бойшаң ер адам. Ол бізді үйінің бақшасында, жұмыс киімімен резеңке етікпен қарсы алады.

«Бізде консультативтік-кеңесші орган бар. Жұмыс оңай емес. Мен бұл жұмысқа бармас едім, бірақ жергілікті адамдар мені таңдады. Адамдармен жұмыс әрқашан қиын. Ауылда көптеген мәселелер бар-шешу керек. Жазда, мысалы, өрттер болады. Рахмет, аудан әкімі бізге соқасы бар трактор бөлді. Бірақ оған енді жыртпа керек, әйтпесе өрт болса, ауыл жанып кетеді. Ауыз сумен біз қазір мәселені шешеміз – ауылдың жартысы қамтылды, құбырлар төселді. Оларды да бақылаймыз», – дейді Жәрдем Сейітов.

Сонымен қатар, ер адам ауыл тұрғындарына карантин кезінде жастардың кетуі мен денсаулық мәселелеріне қамқорлық жасайтынын айтты.

«Ал бюджетті бөлуге қатысасыз ба?»— деп, сұрадым.

«Жоқ! Бюджетсіз де жұмыс көп», – деп жауап береді ақсақал.

Жол бойында әкімнен Ақсайдың сыйы туралы сұрадым.

«Мен салықтар туралы түсіндірдім, сондықтан бұл жағдай Ақсай сыйлығымен байланысты – аудан бізге берді, аудан алып кетті. Жоғарыдан «нұсқау келді» Ақсайға 85 жыл, сіз қандай да бір жолмен құттықтауыңыз керек. Біз жиналып, ойладық, бірақ ештеңе ойлап таппадық. Ал содан кейін ауданнан жарықтандыру деген бастама келіп түсті», – деді Наталья Хайранбаева.

«Мұнда келістіңіз бе?»— деп сұрадым.

«Әрине. Біз – көнгіш адамдармыз, сіз бәрін түсінесіз», – деп жауап береді әкім.

«Түсінемін», – деп мен, әрі қарай үнсіз жүрдім.

Қайтар жолда Ақсай қаласына келіп, қалада орнатылған жарық шамын түсіріп, әлі қараңғы емес екенін және оның қалай жанатынын тексере алмай кері қайтамыз. Онсыз да, жарық өнерге ешқандай шағымсыз екені анық: кейде ромбты немесе конусты құрайтын жарық диодтарынан тікелей сызықтар.

Тіпті Аксайдан келген әлеуметтік желілерді қолданушылар бұл сыйлық емес деп жазады және пандемия кезінде мұндай қаражатты жарықтандыруға бөлу-бұл есепсіз ысырапшылдық.

«Бұл үйлерді бояған жақсы болар еді», » Қалада дәрі-дәрмек жетіспейді, бірақ жарық бар!», «Біз ӨЖЖ аппаратын Ресейден өзіміз әкелеміз, ал мұнда шамдар!», «Қайда ақша жұмсайтынын тапқан екен! Жолдарды жарықтандырса жақсы болар еді!»,- біз typicalaksay Қоғамдық Инстаграмындағы пікірлерді үйге барар жолда оқып келеміз.

«Кенттер де өз жолдарын жарықтандырса жақсы болар еді», — деймін операторға.

«Жолдарын түзесе,», – деп жауап береді ол.

Нана Ықсанова

Сурет: Исатай Ермеков, Нана Ықсанова