Жайық – Каспий бассейндік инспекциясының басшысы: Жайықтың таяздануы үш жылға дейін жалғасады
Жайықтағы судың аздығы ғалымдарының пікірінше, бұл 2006 жылдан бері жалғасып келе жатқан климаттық кезең. Ғалымдардың болжамына сәйкес, сусыз цикл 2023 жылға дейін жалғасады.
БҚО-ға ҚР экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі Су ресурстары комитетінің Жайық-Каспий бассейндік инспекциясы келді. Инспекция облыстың су мәселелерімен, атап айтқанда, Сарыөзен, Қараөзен, Жайық өзенінің жай-күйімен, су қоймаларын қайта құрумен және жаңа жобаларды іске асырумен танысты.
Жайық-Каспий бассейндік инспекциясының басшысы Галидулла Азидулин 1970 жылдары салынған Жайық-Көшім жүйесін қарап шыққанын айтты.
– Бұл жүйе салынғаннан бері бүкіл ғимаратқа ешқашан күрделі жөндеу жүргізілген емес. Әрине, ішінара қалпына келтіру жұмыстары болды, бірақ одан басқа ештеңе жоқ. Қазір біз болашақта осы ғимаратқа күрделі жөндеу жүргізу үшін жобалық-сметалық құжаттама жасауды ұсынамыз, – деп атап өтті ол.
Журналистердің Жайықтағы судың аздығымен қалай күресуге ниетті екендігі туралы сұрағына Галидулла Азидулин бұл 2006 жылдан бері жалғасып келе жатқан климаттық кезең ғана екенін атап өтті.
– Егер Жайық өзеніндегі орташа көпжылдық су көлемі жылына 9,46 млрд. текше метрді құраса, 2007 жылдан бастап бұл көлем 5,7 млрд.текше метрге дейін қысқарды. Біз төмен су шыңы өткен жылы тіркелген деп есептейміз, өйткені бір жыл ішінде барлығы 3,5 млрд.текше метр су келіп түсті. Ғалымдардың болжамына сәйкес, сусыз цикл 2023 жылға дейін жалғасады, содан кейін су көп болады. Биыл өткен жылмен салыстырғанда су көлемі біршама артты,-деді Жайық-Каспий бассейндік инспекциясының басшысы.
Галидулла Азидулин ресейлік әріптестерімен келіссөздер жүргізілгенін және Ириклин су қоймасынан кететін шығындар үш есе артқанын, яғни осы жылдың 5 тамызынан бастап шығындар секундына 45 текше метрге дейін болатынын айтты.
– Біз Елек су қоймасына тәуелдіміз деп айту дұрыс емес, өйткені бассейннің барлық суларының бір ерекшелігі бар, судың 80% – ы су тасқыны кезінде өтеді. Ал аралық кезеңде барлық өзендер жаңбыр мен жер астына ауысады. Батыс Қазақстан облысында да жаңбыр жаумауына байланысты су деңгейі төмендеуде. Судың құлауына байланысты РФ – мен Елексу қоймасынан шығатын шығындарды көбейту туралы келіссөздер басталды, – деп түсіндірді инспекция басшысы.
Ғалидолла Азидулиннің айтуынша, Қазақстан мен Ресей арасында біздің тарап су үшін төлейтін келісімдер жоқ. Барлық су тегін ағып жатыр.
– Өткен жылы Ресей мен Қазақстанның ведомствоаралық комиссияларының отырысы өтті, онда Жайық өзенін сауықтыру жөніндегі бағдарламаны бірлесіп әзірлеу туралы уағдаластық қабылданды. Бұл бағдарлама әзірленуде, – деп түсіндірді ол.
Сондай-ақ, инспекция басшысы антропогендік араласу Жайық өзенінің жай-күйіне әсер етпейтінін айтты.
– 1990 жылдары Жайықтан су алу 2 миллиард текше метрге жуық болды, бүгінгі күні осы және өткен жылдың нәтижелері бойынша су көлемі 600 миллион текше метрге дейін азайды, – деді Галидулла Азидулин.
Инспекция басшысының негізгі ұсыныстары-Жайық-Көшім жүйесінде күрделі жөндеу жүргізу.
– Кейбір жерлерде судың өтуіне кедергі келтіретін қамыс бар, – деді инспекция басшысы. – Мұнда механикалық тазалау қажет.
Батыс қазақстан облысы Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Ринат Шәуенов Оралдағы су деңгейі күн өткен сайын төмендеп келе жатқанын атап өтті.
– Бүгінгі таңда су деңгейі 56 сантиметрді құрайды, өткен жылы ол 51 сантиметрді құрады.Барлық каскадты су қоймаларында бізде 160 миллион текше метр су қоры бар, су тасқыны басталған сәттен бастап біз 200 миллионнан астам су жинадық, өткен жылы су алу 150 миллион болды. Шаған өзенінің арнасын тазартуға келетін болсақ, бұл Жайық өзенінен Жайық-Көшім суару жүйесіне су келетін жалғыз орын. Мәселе министрліктің алдына ағынды тазарту және ЖСҚ жасау туралы қойылады. Сонда ғана Оралдан су өткізу көлемін арттыра аламыз, – деп түйіндеді Ринат Шәуенов.
