Бәріне біреу: БҚО-да ауыл тұрғындарында бір ғана ауыз су құдығы бар
Аққурай (бұрынғы. Шильная Балка) – Орал қаласынан 240 шақырым жерде орналасқан Казталов ауданындағы шағын ауыл. Аумақтық жағынан ол Тасқала ауданымен және Ресеймен шектеседі. Ауылда газ да, су құбыры да, байланыс та жоқ. Ауыл тұрғындарының бірі Артур Исмуханов редакцияға ауыз суды қалай алатындары туралы бейне жіберді. «ОА» журналистері ауылға барып, бәрін өз көздерімен көруге шешім қабылдады.
Ақкурайға дейінгі жақсы жол тек алғашқы 130 шақырымда. Жолдың қалған бөлігі жөнделіп, жолдан шығып, құмды жермен баяу жүруге тура келеді. Жол бойында біз кем дегенде үш құрғақ өзен арнасын кездестірдік. Күннің ыстығы кептіріп тастаған. Бір-екеуінде қалған кішкентай шұңқырлардағы балдырлардың шіріп кеткен иісі жүрек айнытады. Доңғалақтардың астынан шыққан құм ауаға көтеріліп, ұзын шаңды із қалдырды. Жел шаңды көтеріп көлік артында кішкене құйын пайда болып, еріп отырды. Міне, Джордж Миллер мен оның «Ақылсыз Макс» жұмысының тағы бір бөлігіне лайық шындық, көрініс.
Айналма жолдарда аздап қиналынқырап, біз Аққурайды таптық. Кіре берісте бізді латынша «Akkurai — tugan jerim» (Аққурай — туған жерім) деген жазу қарсы алады. Ауылдың өзі кішкентай:20 аула және жүзден астам адам. Біріншіден, біз бейне жіберген Артур Исмухановты іздеуді шештік, бірақ ол ауылға жақын жерде шөп шауып жатқаны белгілі болды. Артур жұмыста болған кезде, су мәселесі туралы айтуды оның ағасы Абзал Исмұханов шешті. Онымен бірге біз ауылдарды сумен қамтамасыз ететін құдыққа бардық.
«Бізде бұл құдықта жалғыз ауыз су. Мұнда су алуға үлкен ыдыстармен келеді, кішкене цистерналарды сумен толтырады. Цистерналар, әрине, жақсы 20 күн жетеді. Ал кімде жоқ, әрине, қиын.Енді біреулер шелекпен, біреулер арбаға бидон салып тасиды. Ана жақта (қолымен көрсетеді), көптеген құдықтар бар, бірақ олар жануарларға арналған. Онда су ластау. Барлық құдықтар 6-7 метр тереңдікте қазылған. Тереңге қазуға болмайды-суы тұзды», – деді Абзал Исмұханов.
Абзал суды қалай жинайтынын айтып, көрсетіп жатқанда, бізді ауылдың басқа тұрғындары да байқады, олардың арасында қариялар да болды. Олар бұл үлкен проблема соңғы екі жылда апатты сипатқа ие болғанын айтты.
«Бұрын қар болған кезде оңайырақ болды. Соңғы екі жылда қар жоқ. Қазіргі жануарларға арналған құдықтар орналасқан жер бір кездері тоған болған. Ол 50-ші жылдары қазылды. Ол 20 жыл бұрын су ұстауды тоқтатты. Содан кейін сумен проблемалар болатыны белгілі болды. Қар болғанда – көктемде тоған аздап толады. Тамыз-қыркүйекке дейін жануарларды суару жеткілікті. Соңғы жылдары бұл жоқ-бізде тек құдықтар қалды. Осы жерден Ресейге қарай 14 шақырым жерде ұңғыма бар — ол жерден олар жақын маңдағы ауылдарға тұщы су айдайды», – деді ауыл тұрғыны Серік.
«Ауылдық округ бізде — Болашақ. Болашақ ауылында әкім отыр. Бұл жерден 30 км, шамамен. Тамыздың басында, 8-дерінде келді. Біз өз проблемамыз туралы айттық. Ол кішкене жүріп, қарап, содан кейін бізге тағы бір ауыз су құдығын қазып беруге уәде етіп, кетіп қалды. Бұл жерге бір нәрсе өткізу туралы әңгіме де жоқ», – деді Абзал.
«Ал сізде байланыс қалай, әкімдікке, жедел жәрдемге қалай қоңырау шаласыз», – деп сұраймын.
«У-у, олар 4 жыл бойы байланыс орнатуға уәде берді, «Билайн» қоямыз деген, ештеңе жоқ. Жастар бұл жерден кетуде, тек қарттар, кішкентайлары бар отбасылар қалады», – деді Серік.
«Көпкүтір мен Хайруш ауылының маңында. Онда 200 адам тұрады. Олардың бізбен бірдей проблемасы бар. Құдықтар. Мысалы, Болашақта үйлерде сумен жабдықтау бар, бірақ су үнемі беріле бермейді», – деді Артур Имуханов. – «Өзендер бізде құрғап қалды. Адамдар енді не істейді? Бұл жерден кетеді. Кім қалаға, кім Ресейге кетуде. Биыл 4 отбасы бізден кетті. Шаруашылығын сатқандар сатты, сата алмағандар – бәрін тастап, кетіп қалды».
Отбасын асырау үшін Артур, шөп сатады және мал өсіреді. Ер адамның айтуынша, ол бауларды бір данасына 3000 теңгеден сатады. Сатып алушылар Қазталовкадан келіп, оны 8000 теңгеден сатады. Жергілікті тұрғындар арасында шөпті Переметное мен Тасқалаға сатуға апаратындар бар, өйткені ауылдардың жанында шөп жоқ.
«Әйелім шөп бағасын көтер, деп ұрсады», — деп күледі Артур. Бұл жайында ойланудамын. Жыл сайын жинау қиынға соғуда.»
«Біз биліктен көмек сұраймыз. Ауылда тұрмыс нашарлауда. Менде 100 қой болды, оларды сатып, қалаға көшуге тура келді. Барлығы суға байланысты. Мен туған жерім болғандықтан, ауыл ақсақалдарының атынан бізді Тасқала ауданына қосуды сұраймын. Бұрын біз Тасқалада болдық. Қазталовтан ешқандай көмек жоқ. Бізге ешкім қарамайды ,өзіміздің әкім жоқ, ана әкім [Болашақ ауылдық округінің әкімі – «ОА»] сирек келеді. Халық атынан биліктен көмек сұраймыз», – деді ол.
Ауыл тұрғындары су мәселесі шешіле ме, жоқ па білмейді, бірақ оларда әлі де әлсіз үміт бар. Құрғақшылық бүкіл батыс аймағын баяу қамтитынын түсінсе де, Аққурайлар әлі де ғажайыпқа сенеді. Мысалы, облыстық билік оларды естіп, кем дегенде қандай да бір қадамдар жасайды: Ресеймен келісіп, министрлікті қосады, адамдарды, малды, жерді құрғақ өлімнен құтқаруға тырысады. Өйткені, Аққурай-бұл шағын, бірақ үлкен елдің бөлігі. Еліміз үлкен-бұл осындағы кішентай адамдардың туған жері.
Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін Жаңақала және Бөкей ордасы ауданының тұрғындары кеуіп қалған өзендер мен каналдар туралы хабарлаған болатынбыз. Адамдардың айтуынша, мұндай жағдайда бес жылдан кейін оларға мал суаратын ештеңе болмайды, яғни туған ауылдардан кетуге тура келеді.
Нана Иксанова
Бейне: Рауль Упоров, Исатай Ермеков, Нана Иксанова
