БҚО-да 42 ауыл 266 млн. бюджет қаражатын негізсіз пайдаланғаны үшін сусыз қалуы мүмкін
Өткен жылы БҚО табиғи ресурстар және табиғатты пайдалану басқармасы облыстағы 50 ауылды ауыз сумен қамтамасыз етуге 829 млн.теңге көлемінде тендерлер өткізді. Конкурс қорытындысы бойынша ірі жанжал шықты: ведомство басшысы сыбайлас жемқорлыққа күдікті, ал жер асты суларын іздеу жұмыстары әлі аяқталған жоқ.

Даудан дауға
БҚО табиғи ресурстар және табиғатты пайдалану басқармасы барлығы екі тендер өткізді: біріншісі — «БҚО — ның төрт кен орнының жерасты суларының қорларын қайта бағалау мақсатында жете барлау» – онда «Жайықгидрогеология»ЖШС жеңіске жетті.
Екінші байқау «БҚО ауылдарын жерасты су қорымен қамтамасыз ету үшін іздестіру-барлау жұмыстарын жүргізу» деп аталды. Осы тендерге сәйкес, жеңімпаз компания облыстың аудандарындағы 50 елді мекенді өз мойнына алып, олардың жанында жерасты су көздерін табуы керек еді.
Бұл тендерде осы жұмыстарды алуға басты үміткерлер «Жайықгидрогеология» ЖШС және Алматыдан келген қатысушы – «АлматыГидроГеология»ЖШС болды. Соңғы компания тендердің қорытындысы бойынша мүмкін болған 10 балдан 8,2 балл жинады – және конкурста ұтылды.
— Облыстың елді мекендерін сумен жабдықтау бойынша «Ақбұлақ» атты мемлекеттік бағдарлама бар. Осы бағдарламаға қатысу үшін Тапсырыс беруші тендерлер өткізеді. Тапсырыс беруші-Табиғи ресурстар басқармасы, қазір оны Ринат Шауенов басқарады. Тендерлердің шарттары бойынша қатысушылар үшін көрсеткіштер, жеңімпазды анықтау критерийлері бар. Критерийлердің бірі – жұмыс тәжірибесі-осы салада қандай да бір компания қанша жұмыс істейді. Жұмыстың әр жылы үшін 1 балл беріледі, ол қорытынды жасау кезінде ескеріледі. Сәйкесінше, жұмыс тәжірибесі мол, төмен баға берген компания және басқа да критерийлер бойынша жеңіске жетеді, — деп түсіндірді «Жайықгидрогеология»ЖШС директоры Бисен Даумов.
Оның айтуынша, өткен жылы оның компаниясы БҚО-дағы 50 елді мекенді жер асты су қорымен қамтамасыз ету бойынша тендерге қатысты.
— Біз бұл салада 66 жылдан бері жұмыс істеп келеміз, әрине, біз тендерге қатысуға өтінім бердік. Бұған дейін бұл салаға ешкім кірмеген, бірақ өткен жылы бірден бірнеше ұйым, соның ішінде «АлматыГидроГеология»ЖШС қатысқысы келді. Комиссия қатысушылардың құжаттарын зерделеуді қорытындылады және қарау нәтижелері бойынша ол біздің компания барлық 50 елді мекен бойынша тендерде жеңімпаз болып табылады деген үкім шығарды. Бізде ең жоғары жұмыс тәжірибесі болды. Сонымен қатар, Алматы компаниясында қолтаңбасы мен мөрі жоқ кейбір құжаттар болған. Қорытынды бойынша біз 10 балл жинадық, «АлматыГидроГеология» — 8,2. Компания комиссияның бұл шешіміне Қаржы Министрлігі жанындағы Ішкі мемлекеттік аудит комитетінде шағым түсірді. Олар ұпайларды дұрыс есептемегендерін айтты және комитет компанияға 10 ұпай берілетіні туралы хат жіберді. Нәтижесінде 50 елді мекеннің 42 — сінен «АлматыГидроГеология» жеңімпаз атанды, – деп жалғастырды «Жайықгидрогеология»директоры.
Бисен Даумов тендердің нәтижелеріне дау айтумен келіспей, «Жайықгидрогеология» АҚ қорытындыларға шағым түсірді. Бірақ БҚО табиғат пайдалану басқармасы Алматы компаниясының ұстанымын қолдап, оған 42 елді мекенге су көздерін іздеуге мемлекеттік тапсырыс берді.
— Біз Қаржы Министрлігі жанындағы апелляциялық комиссияға шағым түсірдік. Апелляциялық комиссияда мемлекеттік аудит комитеті қателескенін мойындады және «АлматыГидроГеология» ЖШС шынымен 10 балл емес, бастапқы 8,2 балл алуы тиіс еді. Дегенмен, Ринат Шауенов экономикалық соттың қаулысымен қандай да бір компаниямен шарт жасасуға тыйым салынғанына қарамастан, алматылық компаниямен шарт жасасты. Ол судьяның бұйрығын орындамай, заңды бұзғаны белгілі болды. Апелляциялық комиссияның хатын да елемеді, – дейді «Жайықгидрогеология»ЖШС техникалық директоры Миржан Шагиров.


Міржан Шагировтың айтуынша, «Жайық Гидрогеология»тарапынан құжаттар мен дәлелдемелерге қарамастан, екі тарап қатысқан әрі қарайғы сот процестерін табиғат пайдалану басқармасы жеңіп алған.
– Жергілікті соттар Ринат Шауеновты қолдады. Тіпті мемлекеттік қызметшінің этикасын қараған тәртіптік кеңес бұл жағдайда заңды бұзып, бұл іске» саусақтарының арасынан қарады » және Ринат Шауенов ешқандай жаза алған жоқ, — деп қосты Бисен Даумов.
Әрі қарай-өсе береді
Техникалық директордың айтуынша, 2019 жылдың 28 тамызында БҚО табиғат пайдалану басқармасы «АлматыГидроГеология»ЖШС-мен келісімшарт жасасқан. Осы сәттен бастап олар жұмысқа кірісті. 2019 жылдың төрт айында (қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан) олар 147 млн.теңге сомаға жұмысты орындады. 2019 жылға арналған жоспар айтарлықтай үлкен болды. Жоспар орындалмағандықтан, Табиғи ресурстар басқармасы шамамен 300 млн.теңгені мемлекеттік бюджетке қайтаруға мәжбүр болды.
— Биыл екі ай өтті (қаңтар және ақпан) және «АлматыГидроГеология» 630 млн.теңге сомасына қайта қаржыландырылды. Яғни, өткен жылдың төрт айында компания 147 млн., орта есеппен айына 35 млн. жұмысты орындады – бұл «АлматыГидроГеология»ЖШС-ның әлеуетті мүмкіндіктері. Кенеттен 2020 жылы екі айда олар жарты миллиард теңгеге, яғни бір айда 250 млн.теңгеге жұмыс жасады, – деп таң қалады Миржан Шагиров.
Техникалық директор айтқандай, компания ақшаны игерудің осындай өсуін ескертті және «Жайықгидрогеологияның» заңгері сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке хат жолдады.
– Осы сәттен бастап сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жұмысқа кірісті. Ол бейтарап органдардан комиссия ұйымдастырды, «Батысқазжерқойнауы» департаментінің мамандарын тартты — бұл геологиялық жұмыстарды бақылайтын мемлекеттік орган. Сондай-ақ, комиссияға Антикор және облыстық ішкі аудит департаментінің қызметкерлері қатысты, біздің маман нысандарды көрсетті. Бұл топ «АлматыГидроГеология»пысықтаған 42 елді мекенді аралап шықты. Орындаушылар мен тапсырыс берушілер де комиссия жұмысына қатысуға тиіс еді, бірақ олар бас тартты, тек бұрғыланған ұңғымалардың координаттарын берді, — деп түсіндірді Бисен Даумов.
Міржан Шагировтың айтуынша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің өзі ұзақ уақыт жұмысқа кірісе алмады, өйткені Ринат Шауенов басынан бастап қарсы әрекет ете бастады.
– Антикор Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалану басқармасынан адамдарды ведомстводан және мердігерден ұңғымалардың орналасқан жерін көрсетіп, құжаттаманы ұсыну үшін беруді талап еткен кезде Ринат Шауенов екеуін де ұсынбады. Содан кейін сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет ұңғымалардың координаттарын талап етті – заманауи жабдықтармен оларды 2-3 метрлік қателігі бар GPS арқылы оңай табуға болады. «АлматыГидроГеология» шын мәнінде бір нәрсе бұрғыланған жерде-бұл ұңғымалар болған, ал жұмыстар болмаған жерде – ұңғымалар да болған жоқ, – деп түсіндірді компанияның техникалық директоры.
Ол сондай-ақ, маусым айының басында комиссия ұңғымалар арқылы өтіп, қорытынды жасағанын атап өтті. БҚО бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаменті тіпті компанияға анықталмаған ұңғымалар және 266 млн.бюджет қаражатын негізсіз пайдалану туралы хат жолдады.


– Бұл ұңғымалар координаттар бойынша көрсетілген жерлерден алыс бола алмады (мұнда техникалық директор Ринат Шауеновтың «Менің қалам» басылымына берген сұхбатында жауап береді — онда табиғатты пайдалану басқармасының басшысы «ұңғымалар бар, бірақ көрсетілген координаттардан сәл алыс» деп мәлімдеді — шамамен. атор.ескерт.). Егер олар координаттар берсе, сіз бірден ұңғымаға шығасыз. Ұңғымалар болмаған жерде, бірақ олар координаттарда болды – бұл қараңғы бөлмеде қара мысықты іздеу сияқты, онда мысық мүлдем жоқ болса да. Сол жерде де солай болды, – деп қосты Миржан Шагиров.
Бисен Даумовтың айтуынша, «Жайықгидрогеология» комиссиясының қорытындысын ұсынған жоқ, бірақ жақында комиссия тағы бір сапар жасады – бұл жолы оның құрамына Ақтөбеден осы сала бойынша сарапшы «Батысқазжерқойнауы» мамандары және сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет қызметкерлері кірді. Бұл жолы комиссияға «Алматыгидрогеология» мамандары мен табиғат пайдалану басқармасының өкілі де кірді.
– Менің білуімше, бұл жолы олар бір ғана учаскені тексерді, және «Алматыгидрогеология» мамандары барлығы дұрыс жасалғанын және олардың жұмысына жай ғана жала жабатынын дәлелдеді. Олар қыл – қыбыр мен күлде жанжал шығарды-шақырылған сарапшылар қабілетсіз, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет оларды тартуға құқылы емес, бұл іске объективті емес және қалған ұңғымаларды тексеруден бас тартты деп мәлімдеді. Біздің компаниямыздан мұның бәрін көрген бақылаушы болды, – деп түсіндірді Миржан Шагиров.
Техникалық директордың пайымдауынша, комиссия бастапқыда алғашқы тексеру кезінде жалған координаттарға жіберілген. Мұның себебі, Миржан Шагиров былай дейді: «Алматыгидрогеологияға» уақыт табу керек еді.
– Қылмыстық іс бірден ашылмайды ғой-бір жарым ай керек. Осы уақыт ішінде мен мердігер басқармамен бірге бұрғылау машиналары бар жеке кәсіпкерлерді жалдап, «алдау» деп аталатын бұрғылау жұмыстарын жүргізгенін түсінемін — олар координаттардан шамамен 150 метрге кетіп, 3-4 метр тереңдікте тесік жасады. Егер сіз күткендей жасасаңыз-ұңғыманың тереңдігі 10-нан 100 метрге дейін, ал бір ұңғымада 3-тен 4 күнге дейін уақыт жоғалады. Сондықтан олар «трюктерді» бұрғылады — егер сіз 90 метрлік ұңғыманы бұрғыласаңыз, онда ол жерден қанша шлам шығатынын елестете аласыз ба? Бұрғылаудың ерекшеліктері мынада,сіз 1, 5х1 метр және метр тереңдіктегі шұңқырды қазып алуыңыз керек, онда шлам жиналып, одан құдыққа арық қазуыңыз керек. Олар сонда келеді-бәрі таза, ал диаметрі жобадан гөрі ұқыпты тесік және екі күрек шламы бар. Мұнда бірнеше ондаған метр тереңдікте ұңғыма бұрғыланды деп кім сенеді? – деп ренжиді Міржан Шагиров.
Оның айтуынша, бұрғылау жұмыстарынан кейін алматылық фирма су тарту мен су құбырын салу үшін ұсыныстар береді, бірақ жұмыс болмағандықтан, барлығы мемлекеттік бюджет үшін үлкен шығынға әкелуі мүмкін.
– Іздеу жұмыстары жүргізілгеннен кейін есеп жасалады және қорлар бекітіледі. Содан кейін бекітілген қорлар бойынша нақты елді мекен үшін сумен жабдықтау құрылысының жобасы жасалады. Бірақ егер онда жұмыс жасалмаса, ол немен аяқталады, суды қайдан алуға болады? Немесе олар бұл нысандардың барлығын геологиялық жағдайлар бойынша өте күрделі деп жариялай алады, – деп қосты Миржан Шагиров.
Бисен Даумовтың айтуынша, «Батысқазжерқойнауы» комиссиясы зерделенетін материалдарға өте мұқият қарайды, өйткені кентте сумен жабдықтау құрылысын салу кезінде жұмсалған ақша миллиардтаған теңгеге түседі.
Ал қалған 8 елді мекенмен не болды?
– Бүгін (әңгімелесу күні-17 қыркүйек) біздің мамандар жұмысты толығымен аяқтады, есеп жазды, Рецензиялар алды, ертең олар есептерді қорғайды. Жұмыстар аяқталды деуге болады. Шотты қорларға тапсырамыз, біздің мәліметтеріміз бойынша жобалаушылар су алу құрылыстарын жобалап, әрі қарай құрылысты бастай алады, — деді Бисен Даумов.
Оның айтуынша, компания Ринат Шауеновке қатысты қылмыстық іс қозғауға қатысты әлеуметтік желілерге ешқандай ағып кеткен жоқ.
— Біз ешкімге ешқандай ақпарат берген жоқпыз. Біз Ринат Шауеновтың сәуір айынан бастап бізге келіп түскен 8 елді мекен бойынша жұмысымызды қаржыландыруды тоқтатқаны туралы шағым жаздық. Халық жалақысыз қалды, кәсіпорын тоқтау алдында тұрды. Өте қиын жағдай болды. Біз жүргізген қосымша жұмыстар үшін төлем жасай алатын Тапсырыс беруші (сол ШҚ немесе су қажет ҚҚ) үшін басқа бағыттар бойынша шарттық жұмыстарды жүргізуге мәжбүр болдық. Біздің шағымдарымыздан кейін бір нәрсе өзгерді және жақында біз жаңа нысандардан қаржыландырыла бастадық. Осы сегіз елді мекен бойынша бізге қаржыландыру берілмеген: бізде жұмыстар аяқталды деуге болады, ал бізге олар үшін 149 млн.теңгенің 63 млн. теңгесі төленбеді, — деп толықтырды «Жайықгидрогеология»директоры.
Қазір компания есептерді бекітеді және, мүмкін, жұмыс нысандары бойынша қаржыландырудың болмауына байланысты табиғатты пайдалану басқармасын тағы бір рет сотқа береді.
266 млн.бюджет қаражатын негізсіз пайдаланудың салдарынан Ақжайық, Зеленов, Тасқала, Жаңақала, Казталов аудандарындағы ауылдардың бір бөлігі сусыз қалуы мүмкін. Мемлекеттік аудит нәтижелері бойынша орындалмаған жұмыстар анықталған ауылдар арасында мынадай: есім, Щапово, Қалмақшабын, Қаракөл, Бірлік және басқалары кездеседі.
Басқа тарап
Ринат Шауеновтың өзі «Менің қалам» басылымына берген сұхбатында «барлығын егжей-тегжейлі түсіндірдім»деп, осы тақырып бойынша түсініктеме беруден бас тартты.

Басылымға берген сұхбатында Ринат Шауенов оқиғаның өз нұсқасын айтты. Сонымен, оның айтуынша, ұңғымалар бұрғыланды, олар көрсетілген координаттардан сәл алыс болды.
«Жобада салу актісінің координаттары көрсетіледі, бірақ мердігерлер, атап айтқанда гидрогеолог мамандар орнына шығып, онда бұрғылау жүргізу орынды ма, жоқ па, соны қарайды. Басқаша айтқанда, егер координаттар төбеде көрсетілген болса, онда бұрғылаудың мағынасы жоқ, өйткені төбеде 20 метр бұрғылап, олар суға жетпейді. Сондықтан гидрогеолог жобада қарастырылған ойпатты бұрғылау туралы шешім қабылдай алады. Есепке алу бұрғылау журналдарында жүргізіледі, координаттар мен журнал мердігерде болады. Бұл бұрғылау журналдары мен далалық есепке алу журналдарын олар бізге жыл соңында хаттамамен бірге тапсырады. Осы саланың маманы болып табылмайтын Антикор және қаржылық бақылау қызметкерлері оқиға орнына келіп, 220 ұңғыманы таппаған кезде. Олар бізден орындалған жұмыстардың нақты координаттарын сұрамады. Актілерде олар осы 220 ұңғыманың бұрғыланбағанын, сәйкесінше бюджет қаражатын жымқыру орын алғанын атап өтті. Бұл ұңғымалар болса да, көрсетілген координаттардан біршама алыс», — деп реніш білдірді Ринат Шауенов.
Басқарма басшысы тағылған айыптарды «мемлекеттік қызметтегі 17 жылдық мінсіз жұмысымажала жабу әрекеті»деп атады.
Қазір Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет Ринат Шауеновке қатысты тергеу жүргізуде.
— Қазіргі уақытта қылмыстық іс өндірісте. Соңғы процессуалдық шешім әлі қабылданған жоқ, – деп бөлісті БҚО сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет басшысының бірінші орынбасары Нұрдәулет Сәмет.
Алексей Воробьёв
Сондай-ақ оқыңыз: Бәріне біреуі: БҚО-дағы ауыл тұрғындарында бір ғана ауыз су құдығы бар