Жібек жолдары: Қазақстандағы тарифтер Сейшел аралындағы шоттарды қалай толықтырады
Қазақстанның барлық қалаларындағы теміржол желілері Сейшел аралдары оффшорлық компаниясының меншігіне айналды. Қазақстан Премьер-Министрінің қолы журналистік тергеуге қалай себеп болғанын баяндаймыз.
Әңгіме «Көліктік сервис орталығы»АҚ туралы болып отыр. Бұл компания Қазақстанның 11 қаласында, соның ішінде Орал қаласында темір жолдарға иелік етеді. Дәл осы жолдар арқылы аймақты азық-түлікпен және басқа да тауарлармен қамтамасыз ететіндердің көтерме қоймаларына тауарлары бар вагондар беріледі. Сейшел аралдарында тіркелген компания осы жолдар арқылы вагондардың жүру ақысынан пайда табатыны белгілі болды.
Бұл тергеудің басталуы облыс әкімдігінде өткен жиналыстан басталды, сол кезде облыс басшылығы азық-түлік бағасының өсуін тоқтату үшін бас ауыртты. Содан кейін белгілі инфляциядан басқа, бағаның өсуіне бір қарағанда объективті болып табылатын басқа факторлар әсер ететіні белгілі болды. Осы себептердің ішінде-көтерме азық-түлік жеткізушілерінің көлік шығыстарына арналған шығындары. Орал станциясынан жергілікті кәсіпкерлердің қоймаларына апаратын төрт темір жол тармағы бойынша өнімдері бар вагондардың жол жүру тарифтері ең жоғары тарифтердің бірі болып шықты.
2015 жылға дейін «КСО» «Қазақстан Темір Жолы «ҰК» АҚ құрылымына кірді және мемлекеттік меншіктің ең ірі объектілерінің бірі болды. «КСО» АҚ қызметі бәсекелестікті қорғау агенттігімен (ҚР БҚА) және табиғи монополияларды реттеу Агенттігімен (ҚР ТМРА) реттеледі.
Содан кейін бұл теміржол желілерінің барлығы «КСО» АҚ-ға (Көліктік сервис орталығы) тиесілі екені белгілі болды. Компания кәсіпкерлерден жүгі бар вагондардың өз жолдарымен жүргені үшін ақы алады және бұл төлем аз емес – бір вагонды бергені үшін 44 мың теңгеге дейін (және бұл тек Оралда ғана). Вагондардың жүру ақысынан басқа, компания қойма иелеріне осы вагондарды алып жүретін тепловоздың жүру шотын ұсынады. Бір қарағанда, бәрі қисынды, бірақ факт «КСО» ақ әр кәсіпорынға оның вагондарын ғана жеткізбейді. Орал станциясында шығындарды оңтайландыру үшін осы теміржол тармағында «отыратын» әртүрлі алушылардың вагондарынан құрам қалыптастырылады. Тепловоз жол бойында белгілі бір қоймадағы қажетті вагондарды ғана қоршап, қалған вагондарды басқа алушыларға береді. Бұл ретте әрбір алушы-контрагенттің есебіне тепловоз вагондарды әрбір алушыға жеке-жеке жеткізгендей тепловоздың жол жүргені үшін ақы төленеді. Бұл ретте «КСО» компаниясының өзі тариф мемлекет бекіткен тарифке сілтеме жасайды.
Енді осы компанияның кімге тиесілі екенін, Қазақстанның барлық қалаларында осындай филиалдардың кімге тиесілі екенін анықтайтын уақыт келді.
2014 жылы «Қазақстан темір Жолы» ұлттық компаниясы (бұдан әрі – «ҚТЖ») басшылығының бұйрығымен «КСО» АҚ құрылып, оған Қазақстанның барлық қалаларында теміржол желілері берілді.
«ҚТЖ» мүлкі негізінде «КСО» АҚ құру туралы бұйрыққа Қазақстан Республикасының қазіргі премьер-министрі Асқар Мамин қол қойды, ол сол кезде «ҚТЖ» – ны басқарған болатын.
2015 жылы жекешелендірудің екінші толқыны шеңберінде «КСО» 1,7 млрд.теңгеге «Темір Триумф» ЖШС компаниясының меншігіне сатылды (негіз – 2015 жылғы 1 сәуірдегі №30-АҚ шарты). Сол кезде Forbes Kazakhstan бұл келісімді жекешелендірудің ірі нысандарының бестігіне енгізді.
Бір қызығы,» Темір Триумф » 2014 жылы құрылды және ҚР Мемлекеттік кірістер комитетінің деректері бойынша 2015 жылы миллиардтық сатып алғаннан кейін тек 9 000 теңге салық төлеген. Келесі екі жылда бюджетке жыл сайынғы төлемдер жылына 90 000 теңгеден аспады. Бүгінгі күнге дейін «КСО» АҚ жалғыз құрылтайшысы – «Темір Триумф» ЖШС, ал бірінші басшысы-Мейрбеков Сәкен Маралбекұлы.
Дәл осы Сәкен Мейірбеков «Темір Триумф»ЖШС құрылтайшыларының құрамында да бар. Бұдан басқа, Марат Мұхамбеджанұлы және MOYENNE INVESTMENTS GROUP LTD компаниясы құрылтайшы болып табылады.
Электрондық үкімет базасынан MOYENNE INVESTMENTS GROUP LTD компаниясын табу әрекеті сәтсіз аяқталды.
Біз осы компания туралы толығырақ білуге тырысқан кезде, бұл компания ҚР резиденті емес екені белгілі болды, сондықтан мемлекеттік мәліметтер базасы бұл туралы ештеңе білмейді. Содан кейін,» ескі тәсілмен «біз ашық көздерден дәстүрлі іздеуге жүгіндік және» INVESTMENTS GROUP LTD » деген атау оффшорлық компаниялар арасында ең көп кездесетінін білдік. Алдымен, әдетте, компания тіркелген жер қосылады. Мысалы, 2016 жылы желіге біріктірілген «Panama Papers» заңды құжаттар мен оффшорлық компаниялардың тізімдері «INVESTMENTS GROUP LTD» Тегінде 281 000-нан астам сәйкестікке ие, бірақ бірде-бір MOYENNE INVESTMENTS GROUP LTD.
Moyenne-нің өтініші бойынша Википедия интернет-энциклопедиясы Сейшел Аралдарының бірі – Мойен аралы – 155 Сейшел Аралдарының бірі туралы ақпарат береді. Біз шетелдегі әріптестерімізден осы компанияны тіркеу туралы ақпаратты іздеуге көмектесуді сұрадық, алайда олардың деректері бойынша Сейшель аралдары Республикасының мемлекеттік органдарында MOYENNE INVESTMENTS GROUP LTD және оның иелері туралы ақпарат жоқ.
Муайен (фр. moyenne, «орташа») – Мэй аралынан солтүстікке қарай 4,5 км жерде орналасқан Сейшел Аралдарының бірі. Әкімшілік жағынан МОН-Флери округіне жатады. Арал ішкі Сейшел Аралдары деп аталады және гранит болып табылады. Аралдың ұзындығы – 480 м, ені-300 м.
1960 жылдарға дейін аралды Британдық Брендон Гримшоу сатып алғанға дейін тастап кетті – бұрынғы газет редакторы, Йоркширден, Англиядан. Оған аралды абаттандыруға досы Рене Лафортен көмектесті. Гримшоу 2012 жылдың шілдесінде қайтыс болғанға дейін аралдың жалғыз тұрғыны болған. Қазір Арал ұлттық саябақ болып табылады және оны ұйымдастырылған сапарлар аясында көруге болады.
Бұл компания қандай да бір қолжетімді деректер базасында бар ма, жоқ па, факт: бұл оффшорлық компания құрылтайшыларда пайда болады, яғни Қазақстанның барлық қалаларында теміржол тармақтарын пайдаланудан пайда көреді. «Темір Триумф» басшылығы редакциядан құрылтайшылар арасында оффшорлық компанияның бар-жоғын түсіндіру туралы ұсыныс алды. Бірақ мақаланы жазу кезінде біз компаниядан жауап күткен жоқпыз.
Сонымен қатар, «КСО» АҚ-ның Орал кәсіпкерлерімен қарым-қатынасы өте шиеленісті және оларды мейірімді деп атауға болмайды.
БҚО-ның 20-дан астам кәсіпкері жоғары тариф үшін «КСО» АҚ-на наразылық білдірді, олардың 10-ы «КСО»АҚ-ға сотқа берді. Кәсіпкерлер талап ететін барлық нәрсе-заңда белгіленген тарифтерден ауытқымау. Бизнесмендер хаттардың көшірмелерін «Атамекенге», Бас прокуратураға және ҚР Мәжілісінің депутаттарына жіберді. Оралдағы ең танымал компаниялар қатарында «АБДИ Компани» АҚ, «Квант» ЖШС, «Ақ қайнар «нан өнімдері комбинаты» АҚ, «СВ-плюс» ЖШС, «Сауда-Интер» ЖШС, «Металл Инвест Атырау» ЖШС, Гайсин ЖК («Меркурий» СҮ) және басқалары бар.
Кәсіпкерлер өтінішінде «КСО» АҚ 2 250,3 теңге вагон/км тарифі бойынша жұмыс істейді деп жазады, яғни өз жолдарымен өткен әрбір километр вагон үшін КСО АҚ 2 250,3 теңге алады.
Қазіргі уақытта БҚО аумағында «КСО» АҚ-ның 4 тармағы бар: Орал станциясы бойынша №119 бағыттамалық аудармадан №69 (ұзындығы 1048 қума метр) темір жолы, Орал станциясы бойынша бағыттамалық аудармадан №300 (1540 п.м.) темір жолы, №300 бағыттамалық аудармадан Орал станциясына тіреуге дейін (3550 п. м.) темір жолы және бағыттамалық аудармадан Пойма станциясына дейін N27 темір жолы. Осы жолдардың әрқайсысының бойында компаниялар мен кәсіпорындардың базалары орналасқан, олар, әрине, «Орал» станциясынан вагон құрамдары қалыптасатын және шығатын жерден әр түрлі қашықтықта орналасқан.
Алайда, бизнесмендердің пікірінше, станциядан қашықтығы әр түрлі болғанына қарамастан, олар нақты вагон тармақтың барлық ұзындығынан өткен сияқты төлейді: №69 жол бойынша екі жаққа жол жүру 8 160 теңге тұрады, №11 жолда жалға алушылар мен базалардың иелері бір вагон үшін 18 700 теңгеден, ал №2 жолда 43 300 теңгеден төлейді. Бұл вагонның барлығы 3,5 км жүрмейтініне қарамастан, бірақ, мысалы, жолдың үштен бір бөлігі немесе төрттен бір бөлігі өтеді. Бірақ бәрібір төлейді. Салыстыру үшін – «ҚТЖ «ҰК» АҚ әлі де тиесілі жолдардағы құны Орал станциясынан станцияға дейін. Сарыағаш вагон / км құны 81 теңгені құрайды және «КСО» АҚқолданыстағы тарифі 27 есе қымбатқа шығады.
Сотта біз өз клиенттеріммен бірге ТМРА белгілеген Тарифтердің сақталуына қол жеткізуге тырысамыз, алайда «КСО» АҚ компаниялармен қол қойылған шарттарға жүгініп, олар шарт бойынша қатаң жұмыс істейтіндерін айтады. Бірақ бұл келісімшарттарға кәсіпкерлер қол қойды, себебі басқа ештеңе шықпады. Мұндай шарттарға қол қоймау – вагондарды беруді тоқтату және басқасы бар.
Мавлина Хабиева, сотқа жүгінген кәсіпкерлердің адвокаты.
Сонымен қатар, Орал бизнесмендерінің пікірінше, «КСО» ақ әр жылдары жұмыс істеген вагондардың нақты санын жасырады. Кәсіпкерлердің «Атамекен» ҰКП – ға жазған хатында 2017 жылы «КСО» компаниясы бүкіл Қазақстан бойынша 517 вагон, ал 2018 жылы 471 вагон бергені туралы есеп бергені көрсетілген. Бұл ретте бизнесмендер жазғандай, «КСО» АҚ қызметін 4 000-нан астам тұтынушы пайдаланады. Бұл ретте жылына тіпті 517 вагон саны өте аз болып көрінеді, өйткені салыстырмалы түрде шағын Оралда да контрагенттерге вагондар бір-бірден бірнеше айға, бірнеше айдан келуі мүмкін.
Кейбір бизнес иелері мұндай тарифтің салдарынан әкелінетін тауарлардың бағасын көтеруге тура келетінін атап өтті, алайда «КСО» АҚ олардың тарифтері баға белгілеуге әсер ететіндігімен келіспейді.
“Тарифті уәкілетті органдар 2016 жылы бекітті және бүкіл Қазақстан бойынша әрекет етеді. Мәлімет үшін, 2019 жылғы желтоқсанда Қазығұрт, Жаңатас, Қостанай, Сарыбел, Шымкент станциялары бойынша мұнай өнімдері мен бидайға қатысты бағаларға әсер ету үлесі тауар бірлігі үшін түпкілікті бағаның 0,3% – дан 0,82% – ға дейін ауытқиды. Мысалы, тасымалданатын бензиннің 1 литрі үшін 6-дан 38 тиынға дейін. Сондықтан «КСО»АҚ баға белгілеуге әсер ететіндігі туралы мәліметтер шындыққа сәйкес келмейді.
Алмаз Тәшібай, «КСО»ақ шарттық-құқықтық бөлімінің бастығы.
Қазіргі уақытта Орал кәсіпкерлері елордада «КСО»АҚ-ға қатысты ұжымдық талапты қарастыратын сот шешімін күтуде. Белгілі болғандай, «КСО» АҚ тарифтеріне Орал бизнесмендері ғана наразы емес. Шымкент және Қостанай кәсіпкерлері де «КСО» АҚ-мен сотқа тартылуда. Осындай талап қоюлар Қазақстанның басқа өңірлеріндегі кәсіпкерлерден де орын алуы мүмкін.
Нана Иксанова
Лукпан Ахмедьяров
