Мемлекеттік «Гоп Стоп» — БҚО адвокаттары адвокаттық қызмет туралы Заңға ұсынылған түзетулерге наразы
Парламент Мәжілісінде қаралып жатқан заң жобасы адвокаттар мен заң кеңесшілерінің арасында наразылық тудырды. Олардың пікірінше, түзетулер адвокатураның тәуелсіздігіне қол сұғады.
Олар қазір заңға өзгертулер енгізгісі келетін қадам деп санайды. Өйткені, адвокаттарға өз қызметінде «Ұлттық ақпараттық технологиялар » акционерлік қоғамында әзірленген» Е-Заң көмегі » ақпараттық жүйесі, одан әрі ҰАТ АҚ-ы қолданылады. «Е–Заң көмегі» жобасының мақсаты адвокаттық қызметті және Заң консультанттарының қызметін автоматтандыру болып табылады.
БҚО адвокаттық алқасының мүшесі, адвокат Айгүл Орынбаеваның айтуынша, жеке компания «ҰАТ» АҚ ашық дереккөздерден адвокаттар осы компанияның құрылтайшысы кім екенін және мемлекеттік акциялардың қандай пайызы оған тиесілі екенін анықтай алмады.
— Бізді «ҰАТ» АҚ-мен шарт жасасуға және өз жұмысымызда тек осы ресурсты ғана пайдалануға мәжбүрлейді. Шартты жасауға қалай мәжбүрлеуге болады, өйткені бұл республиканың әрбір азаматының ерікті шешімі. Сонымен қатар, «ҰАТ» АҚ — бұл ақылы құрылым, оны пайдаланғаны үшін еліміздің әрбір адвокаты 3600 теңге және Республикалық адвокаттар алқасының әкімшісіне бір айлық есептік көрсеткіш төлеуі тиіс, биыл ол 2 917 теңгені құрайды. Бүгінгі таңда Қазақстанда 5 300 адвокат бар. Нәтижесінде жыл сайын «ҰАТ» АҚ – ға адвокаттардан 650 миллион 200 мың теңге түседі. Бұдан басқа, заң кеңесшілерін де осындай шарттар жасасуға міндеттейді және олар да осындай жарналар төлейтін болады, сайып келгенде, «ҰАТ» АҚ жыл сайын 1,5 миллиард теңге алатын болады. Біз мұндай ақшаны не үшін төлеуіміз керек?! – деп, адвокат ренжіді.
Айгүл Орынбаеваның айтуынша, адвокаттар төлем жасауға қарсы емес, тек олар не үшін төлейтіндерін білгісі келеді.
Адвокаттар еркін ақпарат көздері сайттарынан «ҰАТ» АҚ өткен жылдың 22 желтоқсанында өз табысын 5 миллиард теңгеге дивиденттерге бөлгенін анықтады.
— Біз олардың кімнің арасында пайда бөлетінін, дивидендтер бөлетінін білмейміз, бірақ олар заңдарды әзірлеп жатыр және бізді төлеуге міндеттейді, – дейді Айгүл Орынбаева.
Айта кету керек, «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ құрылтайшыларының бірі «Зерде» ұлттық инфокоммуникациялық холдингі» АҚ болып табылады.
БҚО-ның адвокаттар алқасы олар пайдаланатын ақпараттық базаларға өте риза және олар осы деректердің барлығын тегін ала алады.
БҚО адвокаттар алқасының мүшесі Мәди Мырзагереев, егер ақша төлесе, бұл ақша ел үшін қандай да бір игілікке жұмсалатынын біледі деп есептейді.
— Бізді белгілі бір адамдарға төлеуге мәжбүр етеді, біз тіпті білмейміз, бірақ олар дивидендтерді бөлетінін білеміз. Кім олар? Біз оларға қандай қызмет үшін ақша төлеуіміз керек? – Мәди Мырзагереев сұрақ қояды.
Мәди Мырзагереевтің айтуынша, 3 600 теңге, бұл үлкен сома емес, оны беруге болар еді, бірақ ол бұл тәсілмен келіспейді.
– Елестетіп көріңізші, сіз көшемен келе жатырсыз және бұзақылар сізді тоқтатады, «гоп стоп» деп аталатын жағдай орын алады, олар сізден 200 теңге алып жатыр, оны байқаусызда жоғалтуға немесе көшеге садақа беруге болатын ұсақ-түйек сияқты көрінеді, бірақ сізден бұл ақшаны алып алды. Осы сәтте сіз не сезінесіз? Әрине, жағымды сезімдер емес, өйткені сіздің меншігіңізді сізден алынды. Міне, мен үшін бүгінгі жағдай-мемлекеттік «гоп стоп», – дейді Мәди Мырзагереев.
Адвокат, адвокаттар алқасының мүшесі Руслан Шагатаев ол және оның әріптестері бұзушылықты нақты не көретінін түсіндірді.
– Адвокаттық қызмет туралы Заңға сәйкес шартқа ҚР адвокаттар алқасының төрағасы қол қояды, бірақ мұны адвокаттық алқа Төралқасының қалған мүшелерімен келісу кезінде ғана жасауға құқылы. Олардың саны 34 адам, әр аймақтан екі адам және егер президиумнан кем дегенде бір адам Шарттың тармақтарымен немесе қандай да бір сәттермен келіспесе, онда келісімшартқа қол қойылмайды. ҚР адвокаттар төралқасының төрағасы төралқа мүшелерінің келісімінсіз осы шартқа қол қояды. Демек, бұл құжат енді заңды емес, — деді Руслан Шағатаев.
Айта кетейік, Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Қадыржан Баймұханова жағдайға түсініктеме берген жоқ, телефон арқылы сөйлескен кезде адвокаттың көмекшісі өзін таныстырудан бас тартып, төраға өз жұмысына байланысты түсініктеме бере алмайтынын түсіндірді.
Павел Кочетков, БҚО адам құқықтарын қорғау бюросы филиалының басшысы, заңдағы барлық өзгерістер, ең алдымен, қатардағы азаматқа, адвокаттың әлеуетті клиентіне әсер етеді деп санайды.
— Қазір туындаған жанжалды жағдайларды немесе құқықтық салада, адам өмірінде сұрақтар мен қиындықтар туғызатындарды шешу үшін сотқа жіберілуде, бірақ бұл өте қымбат және ұзақ рәсім. Бұл уақытта азаматқа адвокат, қорғаушы, заң кеңесшісі қажет, оның қызметтері де төленеді. Сонымен қатар, мемлекет қазір адвокаттарды осы Заңмен құқықтық шеңберге «шығарады», сонымен қатар азаматтар да заң көмегін алуға байланысты қолайсыздықтарға тап болады», — деді Павел Кочетков.
Айгүл Орынбаева азаматтардың қорғауға мұқтаж болған кезде мемлекеттік органдар тарапынан қолайсыздық, кейде қысым көретіндігі туралы айтты.
– Қысым қандай мағынада? Олар сіздің клиенттеріңізді сол фискалдық органдарға, прокуратураға шақырады және клиентке адвокаттан бас тартуды айтады. Клиент көмек пен қолдауға үміттенеді, адвокат клиентке көмектесу үшін бәрін жасауы керек. Егер мемлекет адвокаттың қызметіне араласса, клиентті қалай қорғаймыз, – деді Айгүл Орынбаева.
Сондай-ақ, ол Нұр-Сұлтан, Алматы және Атыраудың адвокаттары 4 наурызда бейбіт митинг өткізуге өтініш бергенін хабарлады. Митингтің тақырыбы жоспарланған түзетулермен және Адвокаттық қызмет туралы заңға енгізілген өзгерістермен келіспеу болды.
Мария Драчева
