Жағалауды бекітуде-жаңқалар ұшуда
Оралдың тарихи бөлігіндегі Жайық өзенінің жағасында ағаштардың кесілуі тұрғындардың жаппай наразылығына себеп болды. Бұл құны 800 млн теңгеден асатын жағалауды нығайту жұмыстарының бір бөлігі екені белгілі болды. Куренидегі 700 метрге жуық жағалауға бетон құймақшы. Билік мұны жергілікті тұрғындардың үйлеріне деген қамқорлықпен түсіндіреді. Тұрғындардың өздері бұл қамқорлыққа риза емес.
Ағаштарды кесу 7 наурызда, Есаул көшесі өзен жағасына шығатын жерде басталды. Бұл Пугачевтің үй мұражайы, ескі Собор және жеке сектордың бірнеше кварталдары орналасқан Куреней ауданы. Жағалау өзенге түсетін жерде бірнеше ондаған кесілген ағаштар көрінеді. Бұрын орманмен жабылған жағалау белдеуі және оның артында жеке сектордың үйлері қазір жалаңаш және ағаш кесіндісіне толы. Бұл жерде орман болғанын тек жаңа діңгектер еске салады.
– 7 наурыз күні таңертең жағаға ауыр арнайы техниканың келе жатқанын көрдім. Кейінірек ағаш кесетін араның дауысы естілді. Біреудің ағаштарды кесіп жатқаны белгілі. Мен шынымен ағаштарды кесіп жатқандарын көрдім. Біраз уақыттан кейін қалған көршілер жағалауға жиналды. Олар жұмысшылардан кім екендерін және не істеп жатқандарын сұрай бастады. Олар бізге әкімдіктің тапсырмасы бойынша кесіп жатқандарын, жағалауды бетондайтындарын айтты, — дейді жергілікті тұрғын Юрий Кобзарев.
Ағаштарды белсенді кесу екі күнге созылды – 7 және 8 наурыз. Жергілікті тұрғындар полицияға, әкімдікке және басқа да мемлекеттік органдарға жаппай қоңырау шала бастаған кезде жұмысшылар ағаштарды кесуді тоқтатты. Шамасы, жергілікті тұрғындардың мұндай реакциясы құрылысшыларға әсер етті.
Бұл жерде құрылыс жұмыстары жүргізілетінін жергілікті тұрғындар бірнеше апта бұрын Шамсутдинов көшесінде нысанның төлқұжаты бар ақпараттық қалқан орнатқанын білді. Бұл жерде жағалауды нығайту жұмыстары жүргізілетін болады. Тапсырыс беруші – «БҚО табиғи ресурстар басқармасы», ал мердігер – «Эко-Service» ЖШС. Жұмыстардың басталу мерзімі-2021 жылғы наурыз, аяқталуы-2022 жылғы маусым. Жағалауды Шамсутдинов көшесінен Чичерная көшесіне дейін нығайту жоспарлануда. Бірақ ең қызығы, бұл жобаның екінші кезеңі.
– Ал бірінші кезеңді қашан жүзеге асырып үлгердіңіз? Және ол бірінші кезеңнен қайда өтті? Бізде көптеген сұрақтар бар, бірақ әзірге ақпарат жоқ», — дейді жергілікті тұрғын Татьяна Самсонова. – Ең бастысы, жағалауды нығайту үшін неге ағаштарды кесу керек болды? Өйткені, ағаштардың тамыр жүйесі бетон плиталарына қарағанда жағаны әлдеқайда жақсы нығайтатыны анық. Егер бізде Жайық көп жылдар бойы таяз болса және сол себепті жағалау орманмен толып кетсе, олар нені нығайтуға жиналды?
Бірнеше жергілікті ер адамдар маған жер астынан шығып тұрған темірбетон қадаларын көрсетеді. Шамасы, олар мұнда ұзақ уақыт бойы жерге соғылды-соңында бетон желініп, арматураның шыбықтары ғана қалды.
— Мен мұнда баяғыдан тұрамын. Мен елуден астым. Мен мектепте оқып жүрген кезімде, бұл қадалар жағалауды нығайту үшін соғылды. Бірақ бұл сол кезде керек еді. Жайық суы көп болды, көктемде су тасқыны күшті болды, ал ағысы жылдан жылға жағалауды шайып кетті. Міне, біз тұрған жер көше болды. Көшенің бір жағы – су астына кетті. Бұл үйлер жағалаудың шетінде, бұл көшенің тақ жағы. Бірақ бұл 30-40 жыл бұрын болған. Содан бері өзен арнасы өзгерді. Қазір бұл жағалау Жайықпен жуылмайды. Керісінше – мұнда бізде ұйыма болып, ал қарама – қарсы жағалауда жылдам ағым пайда болды. Қазір Жайық біздің жағамызды жуып жатқан жоқ, керісінше арғы бетті. Неліктен олар қазір біздің жағамызды нығайтуға ақша жұмсай бастады, бұл мен үшін түсініксіз», – дейді жергілікті тұрғындардың бірі.
Жайықтың осы бөлігіндегі жағалауды нығайтуға тапсырыс беретін табиғи ресурстар басқармасы бұл жұмыстар ағаштарды кесуді білдіретінін растады. Сонымен қатар, қазіргі уақытта кесілгеннен көбірек ағаштар кесіледі.
– Сіз бүгін мен осы жағдайға пікір білдіріп отырған бесінші журналист шығарсыз. Барлық айқай кесілген ағаштардың кесірінен басталды. Ия, бұл жағымды емес, бірақ бұл қажеттілік. Жағалауды нығайту жұмыстарын жүргізу үшін осы ағаштарды кесуге тура келеді, — деді облыстың табиғи ресурстар басқармасының су бөлімінің басшысы Марат Машекенов. – Сізге түсінікті болу үшін-Куренидегі 35-ші маршруттың соңғы аялдамасында кемежай бар. Бұл кемежайдан бастап Ескі соборға дейін жағалауды нығайту жұмыстары жүргізіледі-қадалар қағылып, бетон плиталары төселеді. Мұны ағаштарды кесусіз жасау мүмкін емес.
— Егер бұл соңғы жылдары өзенмен жуылмаса, бұл жерде жағалауды нығайтудың мәні неде?
-Іс жүзінде өзеннің таяз болуына байланысты жағалау жуылмайды. Бірақ ғалымдардың болжамдары бойынша, екі жылдан кейін Жайық көп жылдық су цикліне енеді. Су тасқыны қайтадан жоғары болады және жағалау жуылады. Қазір су жоқ, адамдар тынышталды. Оларға, меніңше, бұл әрқашан осылай. Бірақ бұл олай емес. Жағалаудың шетінен үйлерге дейін бес, ал кейбір жерлерде үш метр қалғанын өзіңіз көрдіңіз. Егер біз қазір жағаны нығайтуға кіріспесек, онда полиграфия кезінде қазір кесілген ағаштардың кесірінен сізге қоңырау шалып жатқан жергілікті тұрғындар сізді шақырып, олардың үйлерін құтқару үшін ештеңе жасамағанымыз үшін кінәлайды. Олардың үйлеріне қауіп бар. Өзен жағалары тасты емес, топырағы борпылдақ, мұндай биік жағалаулар үнемі жоғары жылдамдықпен жойылып отырады, — деп санайды Марат Машекенов.
Ол бұл жерде жағалауды нығайту екі кезеңге бөлінгенін түсіндірді. Бастапқыда жағалауды кемежайдан Шамсутдинов көшесіне дейін қадалармен және бетон плиталармен нығайту жоспарланған болатын. Бірақ жоба 2019 жылы дайын болғаннан кейін, табиғи ресурстар басқармасының мамандары жобаны Чечерная көшесіне дейін ұзартуға шешім қабылдады. Жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен қаржыландыруға қол жеткізілгеннен кейін ғана кірісіп кетті.
Жоба өзінің қазіргі түрінде бетон плиталарын төсеу ғана емес. Табиғи ресурстар басқармасының мәліметінше, бұл жерде серуендеуге болатын жер болады. Бірақ абаттандыру туралы уәде де, үйлердің тұтастығы туралы қамқорлық та жергілікті тұрғындарды қуантпайды, олар жағалауды нығайту жобасы олармен келісілмегеніне назар аударады.
— Мен бұл жерде жағалауды нығайту жұмыстары ақшаны ысырап ететініне сенімдімін. Бір жағынан, биліктің өздері пандемияға байланысты қазынада ақша жоқ деп мәлімдейді және мұндай ауқымды жобаны дереу бастайды. Логика қайда? Біз мұнда туғаннан тұрып жатырмыз, мен нақты айта аламын – үйлерімізге ешқандай қауіп жоқ. Егер жағалау жуылса, онда бұл ағаштардың бәрі мұнда өспейді. Бұл орман болмас еді. Олар жағалаудың бұзылуы туралы не айтады? – дейді Татьяна Самсонова.
Лұқпан Ахмедьяров, Рауль Упоровтың фотосы
