БҚО-да электр желілерін қайта жаңғырту үшін 18 миллиард теңгеден астам қаражат қажет

БҚО электр желілерін тарату компаниясының (бұдан әрі-ТЭК) балансында Облыстың 20 мың шақырымнан астам электр желілері бар, бұл ретте олардың жартысынан көбі тозған. Жыл сайын олардың жағдайы нашарлайды, бұл жиі аварияларға әкеледі, әсіресе суық мезгілде, ескірген электр желілері боран, жаңбыр немесе қатты жел кезінде істен шығады.

Соңғы уақытқа дейін «Батыс Қазақстан ТЭК» АҚ сатып алу құқығымен жеке компанияның сенімгерлік басқаруында болды. Бірақ инвестор өзіне алған міндеттемелерін орындамады, оған сәйкес 100 жұмыс орнын қамту қажет болды. Сонымен қатар, электр желілерін жаңғыртуға, қайта құруға қаражат табу қажет болды. Нәтижесінде келісімдердің орындалмауы жеке компаниямен жасалған шартты бұзып, таратушы электржелілік компанияны БҚО-ның коммуналдық меншігіне беру туралы шешімге әкеп соқты.

Айта кету керек, қазіргі уақытта ТЭК-ті коммуналдық меншікке беру бойынша сот талқылаулары жүріп жатыр, алайда процесс аяқталуға жақын. Егер акцияны компанияға коммуналдық меншікке беру туралы түпкілікті шешім қабылданса, онда облыс әкімдігінде желілердің жағдайын облыстық бюджет қаражатымен түзету мүмкіндігі пайда болады.

Облыс әкімі Ғали Есқалиев аудандық АЭС басшыларымен электр желілерін жаңғырту мәселелері мен олар ұсынған жоспарды талқылады.

– Біздің облысымыздың проблемаларының бірі-тозған электр желілері екенін бәріміз түсінеміз. Әсіресе, біз ауа –райының қолайсыздығы кезінде, бірнеше аудандық ауылдардың тұрғындары бірнеше күн электр қуатынсыз қалған кезде, желілермен болған апаттарға байланысты барлық қиындықтарды сезінеміз. Бізге жағдайды өзгерту керек, – деді Ғали Есқалиев.

Алхат Абзалилов, «Батыс Қазақстан ТЭК» АҚ директоры БҚО электр желілерін қайта құру жобасын таныстырды.

Ол жобада кернеуі 0,4-10 кВ желілерді, 10/0, 4 кВ жиынтықты-трансформаторлық қосалқы станцияларды кезең-кезеңмен қайта жаңарту,сондай-ақ арнайы техника паркін жаңарту қарастырылғанын бірден атап өтті.

— Бірінші кезекте, олар ең көп тозған және мұз қатудан болатын апаттар саны ең көп аудандарда желілерді жаңғырту қажет. Бұл-Сырым ауданы, қазір тозу 92% — ды құрайды, кейін 72% — ға дейін төмендейді, Бәйтерек ауданы — 91% — дан 59% – ға дейін, Тасқала ауданы-91% – дан 66% – ға дейін, Оралда-73% – дан 58% – ға дейін, – деді Алхат Абзалилов.

Оның айтуынша, жобада электр энергиясын есепке алуды бақылаудың автоматты жүйесін жасау жоспарланған, бұл техникалық және коммерциялық шығындарды азайтуға әкеледі.

– Желілердің тозуын азайту үшін кем дегенде 18 миллиард теңге (бес жылға есептелген), оның ішінде меншікті қаражат — 2 миллиард теңгеден астам қаражат қажет болады.

Алхат Абзал, ол ұсынған жобаның тиімділігі неде екенін түсіндірді.

1. Электр желілерінің физикалық тозуын төмендету

2. Тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру

3. Электр энергиясының нормативтік ысыраптарын төмендету

4. Жаңғыртылатын электр желілеріндегі апаттылықты төмендету

Алхат Абзалилов, Трекино ауылы маңында жеке қосалқы станция салуға ерекше назар аудару өте маңызды екенін атап өтіп, желілерді модернизациялаудан айырмашылығы қосалқы станция құрылысының артықшылығы неде екенін түсіндірді.

– Трекинодағы бір 35/10 кВ трансформаторлық қосалқы станция және 10-0,4 кВ кентішілік желілер құрылысының нұсқасы кезіндегі шығындар 109,5 млн.теңгені құрайды. Дарьинск кентіндегі қосалқы станциядан Трекиноға дейінгі 10-0,4 кВ қолданыстағы желілерін қайта жаңарту кезінде 136,9 млн.теңгені құрайды. Трекинода жеке станция құрылысын таңдаған кезде біз қаржы қаражатының 30% – ға жуығын үнемдейтінімізді көруге болады. Сонымен қатар, 35/10 кВ қосалқы станция құрылысының нұсқасы желінің жалпы ұзындығын қысқарту есебінен тасымалдауға жұмсалатын электр энергиясының шығынын азайтуға, сондай — ақ қосымша жүктемелерді (тұтынушыларды) қосу перспективасының мүмкіндігіне әкеледі, – деді Алхат Абзалилов.

Ғали Есқалиев жоспарды жүзеге асыру үшін қомақты қаражат қажет екенін атап өтті.

— Иә, бұл аз қаржы емес, бірақ біз жаңғырту жүргізу қажеттігін түсінеміз, оны үш жыл ішінде жасау керек, – деді БҚО әкімі.

Сонымен қатар, Ғали Есқалиев биылғы жылдың қаңтар айында Үкімет отырысында республика президенті Қасым-Жомарт Тоқаев БҚО-да электр желілерінің 80% – ы тозғанына және авариялар жиі болып тұратынына назар аударып, бұл проблемаларды шешу қажеттігін атап өтті.

Сол кезде Президент БҚО әкіміне және Үкімет мүшелеріне өзінің байқаулары бойынша ескерту жасады.

«Түрлі себептер бойынша бұл мәселелер шешілген жоқ, бірақ қазір, менің ойымша, Үкімет облыстағы ең өзекті мәселелерге – Облыстың стратегиялық маңызы бар, Ресей Федерациясымен шектесетін және тиісті проблемалар шешілуі тиіс мәселелерге назар аударуы тиіс», — деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ғали Есқалиев те, проблеманың бар екенін растады.

Айта кету керек, бүгінгі таңда «Батыс Қазақстан ТЭК» АҚ-да бірнеше проблемалар бар:

Негізгі құралдардың физикалық тозуы (0,4-110 кВ электр желілері, көлік, ғимараттар мен құрылыстар.)

Жалақының төмен болуы салдарынан кадрлардың тұрақтамауы (орташа жалақы 2020 жылдың қорытындысы бойынша қызметкерлер 87 мың теңгені құрады.)

Дебиторлық берешек:

– «Батыс Энерго ресурстар» ЖШС-479,3 млн. теңге

– «Батыс Қазақстан ресурстары» ЖШС-35,2 млн. теңге

– «Батыс Су Арнасы» ЖШС-29,9 млн. теңге

Электр энергиясын жеткізушілер алдындағы кредиторлық берешек:

– «Батыс Пауэр» ЖШС 379,9 млн.теңге сомасында.

«Бат.Қаз.ТЭК» АҚ борышының жалпы сомасы 750 млн. теңгені құрайды.

Мария Драчева