Мүсілім Оңдағановты заңсыз босату сот талқылауына себеп болды
Жазасын өтеушіні заңсыз босатқаны үшін кінәлі деп танылған Оралдық сот орындаушысы Қостанай облысының соттар әкімшілігі судьясын және Қаржы министрлігін сотқа берді. Ол оны кінәлі деп атаған судьяның келтірген залалын өтеуді талап етеді.
Өткен жылдың тамыз айында БҚО спорт басқармасының бұрынғы бастығы Мүслім Оңдагановты заңсыз шартты түрде мерзімінен бұрын босату-қоғам назарында болды. Енді жемқорды босатудың мән-жайын сот орындаушысы Гүлмира Папашеваның Қостанай облысы соттарының әкімшісіне және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне берген талабын қарайтын сот зерттеп жатыр. Талап қоюдың себебі Қостанайдағы түзеу колониясынан ұйымдасқан қылмыстық топ құрамында бюджет қаражатын жымқырғаны үшін 2013 жылы 12 жылға бас бостандығынан айырылған Мүслім Оңдағанов мерзімінен бұрын бостандыққа шыққан бір жыл бұрынғы оқиғалар болды.
2020 жылғы 7 шілдеде босату туралы шешімді Қостанай қаласының №2 соты қабылдады және сот өз шешімін Мүслім Оңдағановтың мемлекетке келтірілген залалды толық өтеуімен уәждеді. Алайда, бірнеше аптадан соң, 19 тамызда Қостанай облыстық сотының төрағасы Асланбек Мерғалиев баспасөзде және қоғамда қызу талқылаудан кейін Мүсілім Оңдағановты мерзімінен бұрын шартты түрде босатуды жою туралы қаулы шығарды. Сыбайлас жемқорды арнайы жасақтың жауынгерлері Оралдағы өз үйінде қайта ұстады және түзеу колониясына қайта қамады. Сол кезде судья Асланбек Мерғалиев осы заңды оқиғаға түсініктеме бере отырып, Мүсілім Оңдағановты бас бостандығынан айыру орындарынан заңсыз босатқаны үшін барлық кінәні Орал сот орындаушысы Гүлмира Папашеваға сілтеді. Асланбек Мерғалиев жазасын өтеушінің заңсыз босатылуын осылай түсіндірді:
– Прокурорлық тексеру барысында Мүслім Оңдағановтың мемлекетке 67 млн теңге көлемінде залалды әлі өтемегені анықталды, тиісінше оны мерзімінен бұрын босатуға ешқандай негіз болған жоқ. Мемлекеттік сот орындаушысы Папашева сотты жаңылыстырды, – деді Асланбек Мерғалиев.
БҚО прокуратурасы Гүлмира Папашеваға қатысты қылмыстық тергеуді бастады. Бірақ, мұндай жағдайларда әдеттегідей, тергеу сыбайлас жемқорлықпен күресушілерді өздеріне алып келді. Атап айтқанда, тергеу барысында сот орындаушысы Гүлмира Папашеваның сотқа сотталған Мүслім Оңдағановтың мемлекетке келтірілген залалды өтемегені туралы сенімді мәлімет бергені және сотқа оны шартты түрде мерзімінен бұрын босатуға негіз жоқ екенін ескерткені анықталды.
Осыдан кейін Гүлмира Папашева Қостанай облыстық сотының төрағасы Асланбек Мерғалиевтің сөздерін ресми түрде теріске шығаруды талап етті. Теріске шығарулар болған жоқ, бірақ Гүлмира Папашева осыдан кейін 2020 жылы екі рет сыйлықтан айырылды. Бұл туралы журналистке, Гүлмира Папашеваның қорғаушысы Мереке Ғабдуалиев мәлімдеді.
Осыдан кейін Гүлмира Папашева және оның адвокаты Мереке Ғабдуалиев құқық қорғау органдарына ҚР ҚК-нің 418-бабы «Судьяның көрінеу әділетсіз үкім, шешім немесе өзге сот актісін шығаруы» бойынша тергеуді бастау талабымен жүгінді. Осы орайда қостанайлық судьялардың өздері осы баппен алты жылға дейінгі мерзімге қамалуы мүмкін еді. Алайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы ведомство мен прокуратура органдары судьялардың Мүслім Оңдағановты заңсыз босатуда кінәсі жоқ деп санады және сот орындаушысының өтініші қараусыз қалды.
Міне, осындай заң хатын демонстрациялық түрде елемегеннен кейін Гүлмира Папашева өзінің адвокатының көмегімен азаматтық тәртіппен сотқа беруге шешім қабылдады. Жауапкер ретінде екі мемлекеттік орган — Қостанай облысы бойынша Соттар әкімшісі және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі тартылады. Гүлмира Папашева өзінің талап-арызында Асланбек Мерғалиевтің сөзін ресми түрде теріске шығаруды, оны болған оқиғаға кінәлі деп тануды, сондай-ақ 3 млн теңге көлемінде моральдық залалды және 65 мың теңге мөлшерінде материалдық залалды өтеуді талап етеді.
– Заң бойынша, судья Асланбек Мерғалиев жауапкер бола алмайды. Бұл заң нормалары. Сондықтан біз жауапкер ретінде осы екі мемлекеттік органды тартамыз, өйткені заңды өрескел бұзғаны үшін мемлекет бюджетпен жауап беруі тиіс деп санаймыз. Өткен жылдың оқиғалары резонансты болды. Сол кезде көптеген БАҚ Асланбек Мерғалиевті мысалға келтірді, осылайша Гүлмира Папашева өзі қаламаған атаққа ие болды. Гүлмира Папашева 12 жылдан астам сот орындаушыларының мемлекеттік жүйесінде жұмыс істейді. Ол үлкен соманы өндіріп алып, мемлекеттік бюджетке қайтарады, жұмысында көптеген сыйақыларға ие, ешқандай жазасыз, енді ол өзінің дұрыстығын дәлелдеуге және өзінің адал атын қалпына келтіруге мәжбүр. Оны заңсыз босатқаны үшін кінәлі деп көрсеткеннен кейін, ол сөзсіз моральдық азапты бастан өткерді — оны көшеде таныды, көшеде сұрады — Мүслім Ондағановты босатуға тырысқан адам сен бе, жоқ па, деп сұрады және т.б. ИЯ, оған қатысты қылмыстық іс тоқтатылды, оның кінәсі дәлелденбеді, бірақ факт әлі де сақталады — ол қоғамның өзіне деген теріс көзқарасын бастан кешірді және әлі де бастан кешуде. Өйткені, осы уақытқа дейін оны айыптайтын ақпарат ресми түрде жоққа шығарылған жоқ. Ол жалғыз мүгедек баланы тәрбиелеп отыр. Ол бұл жұмыста байыған жоқ. Оның заңсыз сатып алған мүлкі жоқ. Табыс деңгейінде оның екі рет сыйлықтан айырылғандығы ол үшін маңызды және сезіледі. Сот төрелігі біздің дәлелдерімізге тиісті баға береді және Гүлмира Папашеваның талап — арызы қанағаттандырылады деп үміттенеміз, – деді талапкердің адвокаты Мереке Ғабдуалиев.
Гүлмира Папашева сот процесі аяқталғанға дейін түсініктеме беруден бас тартады.
Қазіргі уақытта сот тараптардан жауап алып, талапкердің дәлелдерін тыңдады. Жауапкерлердің өкілдері талапты мойындамайды және соттан талапты қанағаттандырудан бас тартуды сұрайды. Олар сондай-ақ журналистке өз ұстанымдарын түсіндіруден бас тартады.
Келесі сот отырысы 11 мамырда өтеді.
Айта кетейік, Мүслім Оңдағанов түзету колониясына оралғаннан кейін мемлекетке келтірілген залалды толық көлемде — 140 млн теңге өтей алды. Енді ресми түрде сотқа шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішпен қайта жүгінуге барлық негіз бар.
Лұқпан Ахмедьяров
