Қарашығанақта мердігерлік компания қызметкерлерінің жалақысы 60 мың теңгеге көтерілді

Мұнай-газ конденсатты кен орнын әзірлеуші КПО б.в компаниясымен шарттық міндеттемелермен байланысты 132 компанияда 9 мыңнан астам адамның жалақысы артты, қазір бұл компаниялардың жартысына жуығы БҚО – да тіркелген филиалдары жоқ, соның салдарынан жергілікті бюджетке табыс және корпоративтік салықтар түрінде миллиардтаған теңге жетпейді.

Осы және басқа да мәселелерді жергілікті билік Бөрлі ауданының әлеуметтік-экономикалық дамуы мәселелері жөніндегі онлайн-кеңес барысында талқылады – дәл осы жерде Қарашығанақ табиғи газ және мұнай өндіретін ірі кен орны орналасқан.

Кеңеске ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Аманжан Жамалов, Энергетика бірінші вице-министрі Мұрат Жүребеков, Мұнай және газ ақпараттық-талдау орталығының басшысы Марат Кәрімов, облыс әкімдігінің, Бөрлі ауданының, Еңбек және әлеуметтік қорғау Комитетінің, КПО б.в. компаниясының және оның мердігерлік ұйымдарының өкілдері қатысты.

Жалақыны 60 мың теңгеге көтерді

ҚПО. б. в. бас директорының м.а. Адам Лоумасс ҚР Энергетика министрлігімен келісу кезінде жалақы деңгейі төмен мердігер компаниялар қызметкерлерінің еңбекақысын арттыру жөнінде шешім қабылданғанын хабарлады. 2022 жылғы 1 ақпаннан бастап Қарашаған кен орнындағы кәсіпорындарда жұмыс істейтін 9 мыңнан астам адамның жалақысы таза мәнде 60 мың теңгеге ұлғаяды (салық шегерімдерінсіз ол 84 мың теңгені құрайды).

– Кейбір мердігер ұйымдарда жалақыны қашан және кімге көтеру туралы сұрақтар туындайды. Баршаңызды жалақыны өсіру туралы шешім қабылданғанына сендіргім келеді. Қарашығанақ жобасына тікелей қатысқандар, жалақыны көбейту керек адамдар барлығына жетеді. КПО б. в. компаниясы жалақыны арттыру мәселелері бойынша әрбір мердігер ұйыммен және қосалқы мердігерлермен жұмыс істеуі қажет, – деді БҚО әкімі Ғали Есқалиев.

Өңір басшысы жергілікті биліктің Қарашығанақты және жалпы Бөрлі ауданын дамытуға байланысты бірқатар мәселелер бар екенін атап өтті. Оның айтуынша, меморгандардың өздері, КПО б. в компаниясы және өңір тұрғындары кен орнында жергілікті халықтың барынша көп жұмыс істеуіне мүдделі, Қарашығанақ жобасы жұмысының жалпы перспективасы мен тұрақтылығы осыған байланысты болады. Облыс әкімдігі өңірде шетелдік инвесторлар үшін тартымды климаттың сақталуына және кен орнындағы еңбек ұжымдарында барлық қызметкерлердің жұмысы үшін қолайлы жағдайлардың жасалуына жәрдемдесуге ниетті.

Жергілікті тұрғындар арасынан еңбек даулары бойынша келіссөз жүргізушілер қажет

БҚО бойынша еңбек инспекциясы басқармасының басшысы Аслан Досжанов қазіргі уақытта ұжымдық еңбек шарты ұжымдардағы жұмыстың тұрақтылығының кепілі, еңбек жағдайларын жақсартуға ықпал ететіндігін айтты. Қарашығанақ кен орнында 132 мердігерлік компания жұмыс істейді, олардың тек 15% – ында (бұл 20 компания) ұжымдық еңбек шарттары бар. Оның айтуынша, бұл өте төмен көрсеткіш, ол тек 20 компания жұмыс беруші мен қызметкерлер арасында құқықтық қарым-қатынас орнатуға мүдделі екенін айтады. Осы ұжымдық шарттарды талдау оларда адал еңбегі үшін ақшалай сыйақылар, қызметкерлерді санаторий-курорттық емдеуге арналған шығындарды толық немесе ішінара өтеу, қызметкерлерді стационарлық емдеу құнын толық немесе ішінара төлеу, күтпеген жағдайлар туындаған кезде материалдық біржолғы көмек көзделгенін көрсетеді.

Өкінішке орай, тек 3 мердігер компанияда жалақыны инфляция деңгейіне сәйкес индекстеу қарастырылған.

Аслан Досжанов КПО. б.в. мердігерлік компанияларына ұжымдық еңбек шарттарын жасасу жөніндегі жұмысты күшейтуді және жалақыны индекстеу мүмкіндігімен әлеуметтік жағдайларды жақсарту бөлігінде қызметкерлермен жасалған шарттарды қайта қарауды ұсынатынын атап өтті.

– Тәжірибе көрсетіп отырғандай, еңбек жанжалдарын реттеудің пәрменді құралдарының бірі объектіде компания басшыларының немесе жауапты тұлғаларының болуы болып табылады. Еңбек дауларын шешудің алдыңғы теріс тәжірибесін ескере отырып, басшылық жұмысшылармен диалог жүргізбесе, еңбек ұжымдарының наразылығының себептерін анықтауға тырыспаса, біз мердігер компанияларға мемлекеттік тілді еркін меңгерген, ұжымда беделі бар және еңбек даулары туындаған жағдайда ұжым мен компания үшін қолайлы шешім қабылдай алатын жауапты басшыларды тағайындауға кеңес береміз, – деп мәлімдеді облыстық еңбек инспекциясының басшысы.

Жергілікті бюджеттен-миллиардтаған теңге

БҚО бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің басшысы Бауыржан Айнабеков қатысушыларға КПО б.в. Компаниясының негізгі мердігерлері «Би Джи Қарашығанақ Лимитед», «Эни», «Шеврон», «Лукойл Оверсиз», «Аджип» сияқты бес мердігерлік ұйым болып табылатынын, олардың барлығы БҚО-да тіркелген филиалдары жоқ екенін баяндады.

Мердігерлерден түсетін негізгі салықтар республикалық бюджетке, БҚО – да тіркелгендерден табыс және әлеуметтік салықтар – жергілікті бюджетке, басқалардан-тіркелген жері бойынша бюджеттерге түседі.

2021 жылы КПО б. в. – дан жергілікті бюджетке түсетін түсімдер қоры шамамен 30 млрд теңгені құрады.

КПО б.в. компаниясы үшін қызметтерді жеткізушілерге қатысты – бұл 132 компания — облыс аумағында олардың 69-ы, 63-і ҚР басқа өңірлерінде тіркелген.

Мәселен, 69 компания ЖТС және әлеуметтік салық түрінде ай сайын БҚО бюджетіне 60 млн теңге, жылына 724 млн теңге аударады. БҚО аумағында қалған компаниялардың 63 өкілдігі мен филиалы тіркелген жағдайда жергілікті бюджетке жергілікті қызметкерлер үшін қосымша салық түрінде жылына шамамен 2 млрд теңге түсетін болады.

– Біз мердігер компаниялардың өкілдерін Департаменттің алаңына шақырдық-бұл «Шеврон», «Лукойл Оверсиз» компаниялары өздерінің филиалдарын Бөрлі ауданында тіркете алатыны туралы айту. Менің ойымша, жергілікті қызметкерлер үшін біздің өңірде салық төлеу мәселесін шешуге болады, – деп түсіндірді Бауыржан Айнабеков.

Филиалдар мен ұзақ мерзімді келісімшарттар қажет

Бөрлі ауданының әкімі Миржан Сатқанов, өз кезегінде, өңірде КПО б.в. мердігер компанияларының 50%-дан астамы тіркелген филиалдарының болмауына байланысты, Қарашығанақта жұмыс істейтін барлық қызметкерлер үшін табыс және әлеуметтік салық түрінде БҚО бюджетіне шығын жылына 10-12 млрд.теңгені құрайтынын атап өтті.

– КПО тендерлік құжаттамаларда және келісім-шарттарда Атырау облысы сияқты Бөрлі ауданында мердігерлік және қосалқы мердігерлік ұйымдарды тіркеу қажеттілігі туралы шарттарды жазу қажет. Бұл үшін қосымша шығындар қажет емес. Процедура өте қарапайым. Сонда жұмыс істейтін қызметкерлер үшін барлық салық БҚО – да қалады, – деп өз ойымен бөлісті Миржан Сатқанов.

Өңір басшысы жергілікті тексеруші органдар — еңбек инспекциясы, прокуратураның мердігер компанияларға тексеруге шығуға мүмкіндігі жоқ екенін, егер өңірде тіркелген филиалдары болмаса, еңбек даулары туындауы мүмкін екенін атап өтті. Ол БҚО әкімдігі өз кезегінде Қарашығанақ жобасы бойынша мердігерлерге облыс аумағында заңды тұлғаларды қажетсіз кідірістерсіз және іс жүзінде тегін тіркеуге көмек көрсетуге дайын екенін айтты.

– 10-12 млрд теңге-бұл үлкен шығын. Энергетика министрлігінен өңірде мердігер компаниялардың филиалдарын ашу арқылы өңірде салықты ұстап тұру ниетіне қолдау көрсетулеріңізді сұраймыз. Аймақтың тұрақтылығы осыған байланысты. Қарашығанақта жұмыс істейтін компаниялардың БҚО-да тіркелген филиалдары болуы тиіс. Жобада тұрақтылықты сақтау үшін Бөрлі ауданына, Ақсай қаласына қаражат салуды жоспарлап отырмыз. Бұл үшін үлкен қаражат қажет. Президент бюджетаралық қатынастарды өзгерту, өңірлерді ынталандыру қажеттігін бірнеше рет айтқан болатын. Бұл жағдайда бізде ешқандай ынталандыру жоқ. Біз мұнда салық төлемейтін компанияларда жалақының өсуін қолдаймыз. Олар өңірдің инфрақұрылымын, ресурстарын пайдаланады, экологияға теріс әсер етеді, бірақ бұл ретте жергілікті бюджетке салық төлемдерін жасамайды. Жергілікті қызметкерлер үшін салық басқа өңірлерге кететін жағдай әділетсіз деп санаймын, – деп түйіндеді Ғали Есқалиев.

Сондай-ақ, Батыс Қазақстан облысының әкімі Энергетика министрлігінен қазақстандық өндірісті дамытуда тұрақтылыққа қол жеткізу және жергілікті халықтың әл-ауқатын арттыру үшін шетелдік жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың жергілікті мердігерлермен ұзақ мерзімді келісімшарттар жасасуына жәрдемдесуді сұрады.

Ол сондай – ақ кен орнын әзірлеушілерге жергілікті фермерлік өнімдер-көкөніс, ет, сүт беру арқылы Қарашығанақ жобасындағы жергілікті қамту бойынша Бөрлі ауданы үшін шағын және орта бизнесті дамыту бойынша мамандандырылған бағдарлама қажет екенін атап өтті. Ғали Есқалиевтің пікірінше, жергілікті бизнесті қолдау арқылы ауданда жақсы инвестициялық ахуалға қол жеткізуге болады. Егер Бөрлі ауданының тұрғындары Қарашығанақтағы жобаларға қатысса, адамдар ақша табады және ешқандай әлеуметтік шиеленіс болмайды.

Энергетика бірінші вице-министрі Мұрат Жүребеков ҚР Заңнамасы аясында Энергетика министрлігі өз тарапынан БҚО мен Бөрлі ауданына қолдау көрсететініне уәде берді.

Людмила КАЛАШНИКОВА