БҚО экономикасы қай елдерге тәуелді?
Батыс Қазақстан облысына өнім импорты өңір аумағынан экспортталатын тауарлардың жалпы сомасынан бес есе аз, олардың басым бөлігін шикі мұнай мен газ алады. Бұл ретте көрші елдер мен алыс шетелдерден біз тіршілікті қамтамасыз ететін тауарлардың негізгі топтары – тамақ өнімдері, құрылыс материалдары және ЖЖМ бойынша тәуелдіміз. БҚО кәсіпкерлік басқармасы БҚО өнімдерінің сыртқы сауда айналымының жиынтық кестесін ұсынды.
БҚО бойынша кәсіпкерлік және индустриялық-инфрақұрылымдық даму басқармасының редакциялық сауалына сүйене отырып, әкелінген өнімнің жалпы көлемі ақшалай баламада 901 млн.долларды құрайды.
Шығындар сомасы бойынша бірінші орында импорттық азық-түлік өнімдері мен сусындар тұр, оларды өткен жылы біздің облыс 140,8 млн долларға сатып алды, бұл бұрынғы жылдардың көрсеткіштерінен бірнеше есе көп: 66,6 млн – 2020 жылы және 58,6 млн – 2019 жылы. Олар біздің аймаққа Ресей, Беларусь, Қытай, Украина және Италиядан әкелінеді. Әкелінетін тауарлардың ішінде көбіне-сүт және сүт өнімдері балықтан, ет пен көкөністен жасалған консервілер, өлшеп-оралған жармалар, шұжық өнімдері.
Сонымен қатар, 2021 жылы бизнесмендер БҚО-ға Украинадан, Ресейден, Польшадан, Аргентинадан және АҚШ-тан 50,1 млн долларға ет әкелді. Сондай-ақ-астық, көкөніс және бақша өнімдері, жалпы сомасы 1,9 млн доллар.
Шетелде сатып алуға жұмсалған қаражат бойынша екінші орында өнеркәсіп техникасы тұр, ол облысқа көрші Ресейден, Беларусьтен және Қытайдан, сондай – ақ алыс шетелден-АҚШ-тан, Еуропадан бірдей дәрежеде әкелінеді. 2021 жылы өнеркәсіптік кәсіпорындарға арналған техника 5,4 млн долларға әкелінді және бұл көрсеткіш 2020 жылмен салыстырғанда екі есе төмендеді (сол кезде жергілікті өнеркәсіпшілер 11 млн.долларға жабдыққа тапсырыс берген). Медициналық жабдықтар бөлек: облыс ауруханаларға агрегаттар сатып алуға 470 мың доллар жұмсады, негізінен Дания, Корея және АҚШ.
Импорт көлемі бойынша үшінші орында импорттық ауыл шаруашылығы техникасы мен автомобильдер тұр. Бір таңқаларлығы, Батыс Қазақстан облысы Әзірбайжан мен Грузияға авто және ауылшаруашылық техникаларын жеткізу тұрғысынан тәуелді. Посткеңестік кеңістіктегі бұл екі ел жеткізілім бойынша көшбасшы болып табылады, сол жерден облысқа әкелінген автомобильдердің жалпы құны өткен жылдың қорытындысы бойынша 3,6 млн долларды құрады.
Айта кетейік, 2021 жылы батысқазақстандықтардың автокөлікке сұранысы 2019-2020 жылдары әкелінген машиналар көлемімен салыстырғанда 1,5 есеге төмендеді.
Облыс 2021 жылы Еуропа, Қытай, АҚШ және Түркия елдерінен әкелінетін авто бөлшектер мен жабдықтарға 1,7 млн доллар, ал құрылыс материалдарына – негізінен Ресей мен Беларусьтен – 1,1 млн доллар жұмсады. Біздің облыс негізінен құрылыс үшін цемент, еден жабыны, жылу оқшаулағыш материалдар, линолеум, паркет, ламинат сияқты материалдарды импорттайды.
Шетелде тұрмыстық техника көшбасшы тауарлардың тізімін жабады. Сонымен қатар, осы санаттағы тауарлар импорты 2021 жылы 5 еседен астам өсті: өткен жылы БҚО-ға 789 мың долларға тұрмыстық техника әкелінді, ал 2021 жылы бұл сома 134 мың долларға тең болды.
Шетелден әкелінетін маңызды тауарлардың ішінде-импорттық дәрі – дәрмектер, біз Ресейден және Еуропа елдерінен жылына 300 мың доллар сомасында дәрі-дәрмектерді әкелеміз.
БҚО аумағынан тауарлар экспортына келетін болсақ, бірінші орында – шикі мұнай мен газ, оны өндіру көлемі сатудан түскен сомаға қарағанда, 2020 жылғы пандемия құлағаннан кейін қалпына келді. Мәселен, 2019 жылы Батыс Қазақстан облысының аумағынан шикі мұнайды 5,3 млрд.долларға, 2020 жылы-3,7 млрд. долларға, ал 2021 жылы – тағы 5 млрд. долларға экспортқа шығарды.
Бұл ретте экспорттық себетті толтырудың негізгі көзі– шикі мұнай мен табиғи газ саудасы болып табылады.
Экспорттың жалпы көлемінде – бұл 5,17 млрд. доллар-шикізат 5 млрд. долларды және қалған барлық өнімдер 170 млн. долларды құрайды. БҚО экспортқа 7,7 млн долларға металл, 6,9 млн долларға бидай, 1 млн долларға ет, 477 мың долларға өңделген өнім және 877 мың долларға тірі ауыл шаруашылығы малдары шығарады.
Бұл ретте ет пен жануарларды жергілікті кәсіпкерлер көбінесе Қытайға, Иран мен Ауғанстанға, бидайды – Орта Азия елдеріне, ал металды – Ресейге өткізеді. Біздің облысымыз бүкіл Еуропалық Одақты, оның ішінде аралдық мемлекеттерді, Түркияны, АҚШ пен Қытайды мұнаймен қамтамасыз етеді.
Кәсіпкерлік басқармасында облыстың бас экспорттаушыларын атап өтті, олар — КПО б.в. (шикі мұнай), «Жайықмұнай» ЖШС (мұнай және газ), «Орал трансформатор зауыты» ЖШС ( трансформаторлар мен радиаторлар), «Стекло-Сервис» ЖШС (шыныпакеттер мен арматура), «Квант» ЖШС ( жиһаз), «ТМК Казтрубпром» ЖШС (металл шарлар), «Кублей» ЖШС ( консервілер), ЖК «Каверина С. В.» (сүт өнімдері), «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы ( пластикалық құбырлар), сондай-ақ азық-түлік өнімдерін шетелге шығаратын компаниялар – «Желаев нан өнімдері комбинаты»ЖШС, «Пойма май комбинаты» ЖШС, «Белес».
Сонымен қатар, кәсіпкерлік басқармасында атап өткендей, «Кублей» ЖШС ет консервілері мен мұздатылған етті Өзбекстанға, сиыр еті мен қой етін Қытайға экспорттауда проблемаға тап болды.
Бизнестің экспортқа бағдарлануын ынталандыру үшін мемлекет қабылдап жатқан шаралар туралы айта отырып, басқарма сыртқы нарықтардағы сауда сөрелерін жалға алу кезіндегі шығындарды өтеу туралы хабарлады. «Бұдан басқа, «QazTrade» АҚ экспорттаушылардың тауарларды тасымалдауға ақы төлеу және сертификаттау рәсімінен өту үшін сынама үлгілерді жеткізу бөлігіндегі шығындарын өтейді. Шетелде айрықша құқықтар объектілерін пайдалану бойынша рұқсат алу рәсімдерін жүргізуге, шетелдік сертификаттаудан, аккредиттеуден және инспекциядан өтуге байланысты шығындардың бір бөлігі өтеледі», – деп түсіндірді кәсіпкерлік басқармасында.
Ақмарал ШАЯХМЕТОВА
