БҚО-да шабындық көбелегінің ауыл шаруашылығына шабуыл жасау қаупі жоқ
Бірақ өсімдіктерді қорғау жөніндегі облыстық мемлекеттік инспекцияда фермерлерге ашкөз көбелек құртына қарсы химикаттар жинауға кеңес беріледі – қазір Атырау аумағынан Жайық жайылмасына дейін бұл жәндік Ақжайық, Теректі аудандары мен Бәйтерекке таралған. Фитосанитария саласындағы мамандар облыста жоғары ылғалдылықтың салдарынан дәнді дақылдар зиянкестерінің көп шығуы болады деп болжайды-фермерлер оларды да өз есебінен уландыруы тиіс, бірақ мемлекет одан әрі оларға химикаттар құнының 50% – на дейін өтеуі керек.
ҚР АШМ АӨК МИК Батыс Қазақстан облыстық аумақтық инспекциясының өсімдіктерді қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекциясында атап өткендей, біздің облыстың ауыл шаруашылығы жерлеріне шалғынды көбелектің басып кіруі соңғы рет 1968 жылы тіркелген. 2021 жылы тамызда бұл көбелек облыста пайда болды – оны көрші Ақтөбе облысының аумағынан жел әкелді-онда көбелек құрттары дақылдардың едәуір бөлігін жойды. Өткен жылдың күзінде зиянкестер ауылшаруашылық жерлеріне таралмады және батыс қазақстандық фермерлерге зиян келтіре алмады. Бірақ биылғы көктемде шабындық көбелектің құрттары Атырау облысының Индер ауданында пайда болды. Ал мамыр айының соңында Атырау облысының аумағынан шалғынды көбелектің көбелегі біздің бірнеше ауданымыз – Ақжайық, Жаңақала және Бөкей ордасы аумақтарына ұшып кетті. Соңғы екі аудан үшін шалғынды көбелек қорқынышты емес-Батыс Қазақстан облысының оңтүстігінде құмды бархандарда жейтін ештеңе жоқ. Ақжайық ауданында шалғынды көбелек Жайық өзенінің жайылмасына жайылды, ішінара өзен жағалауымен Теректі ауданы мен Бәйтеректі басып алды.
ҚР АШМ АӨК МИК Батыс Қазақстан облыстық аумақтық инспекциясының өсімдіктерді қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекциясының өсімдіктерді қорғау бөлімінің басшысы Ерлан Құрмашев шалғынды көбелектен егістікті дәрілеуге бюджеттен ақша бөлінбейтінін айтады-бұл жәндік екінші жылдан бері аса қауіпті зиянкестердің карантиндік тізімінде тұрған жоқ.
Қазір инспекция мамандары алдын – алу жұмыстарын жүргізуде: олар шаруа қожалықтарына зиянкестер туралы түсінік береді-егер кенеттен далада осы ашкөз көбелектің құрттары пайда болса, оны қалай уландыру керек.
Ерлан Құрмашев атап өткендей, 2020 жылдан бастап, ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығына сәйкес, жергілікті бюджет есебінен шегірткеге қарсы химиялық өңдеу жүргізілуі мүмкін. Барлық басқа зиянкестер, соның ішінде шалғынды көбелектер, шаруа қожалықтарының басшыларының өз есебінен жойылуы керек. Олар оларды өздігінен немесе мамандандырылған ұйымдардың көмегімен улай алады.
– Шабындық көбелектің құрттары өсімдіктердің жасыл массасымен қоректенеді, оларды таза, сабақтарына дейін жейді, күнбағыс пен көкөніс дақылдарына үлкен зиян келтіреді. Қазір жергілікті шаруа қожалықтары ескертілді. Өсімдік шаруашылығымен айналысатын фермерлерге барлық ұсыныстарды бердік: егістіктерді қалай өңдеу керек, қандай химиялық препараттармен. Аудандық әкімдіктерге хат жаздық – егер кенет шалғынды көбелек пайда болса, онда жеке аулалардағы адамдар мен фермерлер өз алқаптарында көбелектен учаскелерді өз есебінен өңдеуі тиіс, – деп түсіндіреді Құрмашев.
ҚР АШМ АӨК МИК РММ «Республикалық фитосанитарлық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығы» филиалының басшысы Алтай Алдабергенов шалғынды көбелектің ұрпақ әкелгенін айтады. Бірақ әзірге ол өсімдік шаруашылығына айтарлықтай қауіп төндірмейді.
– Қазір біз облыс бойынша шалғынды көбелектің жағдайын байқап отырмыз. Жәндіктердің деградациясы қазірдің өзінде бар. Барлық шаруашылықтарға ескерту жасалды. Егер құрт дақылдарды жоя бастаса, фермерлер өңдеуді бастауы керек. Жол беру шегі – 1 шаршы метрге 5-8 көбелектен-бізде шектен әлі асқан жоқ, – дейді Алтай Алдабегенов.
Қазір БҚО-ның оңтүстік аудандарында шегірткелер тарала бастады. Маусым айының екінші онкүндігінен бастап Қаратөбе, Сырым, Бөкей ордасы, Жаңақала, Қаратөбе аудандарында, Бәйтерек, Орал қаласында үйірлі шегірткеден ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерлерді өңдеу басталды.
Ерлан Құрмашев шегірткелерді жоюға арналған ақша республикалық бюджеттен бөлінгенін – бұл қаражатқа химиялық препараттар сатып алынғанын, егістікті өңдеуге арналған техника дайындалғанын түсіндіреді. 2022 жылы шегірткеден 41 мың гектар ауылшаруашылық жерлерін өңдеу жоспарлануда: 40 мың га – итальяндық прустан және 1 мың га – азиялық шегірткеден, жәндіктер қанатқа көтеріліп, табынға түсе бастағанға дейін.
Тендерге сәйкес, желдеткіш бүріккіштермен 10 маусымнан бастап «БатҚазфумигация» ЖШС ауылшаруашылық жерлерін шегірткеден өңдей бастады. «Магтоксин» ЖШС ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестерін газ генераторлық қондырғылармен уландырады.
– Биылғы жылы шегірткелер мамыр айында суық болғандықтан кеш туылды. Егер өткен жылдары 10-12 мамырда бұл жәндіктердің көбеюі орын алса, биыл шегіртке тек 31 мамырда пайда болды. Жәндіктер әлсіреді. Менің ойымша, олар ауыл шаруашылығына көп зиян тигізбейді. Қазір облыс бойынша шегірткелер саны едәуір азайды. Егер 2012 жылы біз осы зиянкестерден 700 мың гектарға дейін өңдесек, қазір бар болғаны 40 мың гектарды ғана игердік, – деп түсіндіреді Алтай Алдабергенов.
Бұл маманның айтуынша, 2022 жылы олардың орталығы дәнді дақылдар үшін қауіпті жәндіктер зиянкестерінің үлкен көбеюін болжайды.
– Біздің болжамымыз бойынша, трипс, нан қоңызы мен қандаланың көбеюіне қолайлы жыл-зиянды тасбақа-ауа-райы ылғалды, түнде салқын. Фитосанитарлық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығының мамандары маусым айының екінші онкүндігінен бастап барлық аудандардағы егістіктерді тексеруді бастады, алқаптарды зиянкестерден өңдеу бойынша ұсыныстар берді. Шаруа қожалықтарының өздері өз алқаптарын дәнді дақылдардың осы зиянкестерінен өңдеуі тиіс, бірақ химиялық препараттарды сатып алуға жұмсалатын шығындардың бір бөлігі – 50% – ға дейін субсидия түрінде бюджеттен қайтарылатын болады, – деп түсіндіреді Алтай Алдабергенов.
Людмила КАЛАШНИКОВА
ҚР АШМ АӨК МИК Батыс Қазақстан облыстық аумақтық инспекциясының өсімдіктерді қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекциясының деректері бойынша БҚО аумағында шалғынды көбелекке қарсы қолданылатын инсектицидтерді AlemAgro Holding ЖШС жүзеге асырады
Жамбыл көшесі, 38/4, 1-қабат
