БҚО – дағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс: жүздеген миллион-бір қолға

БҚО қоғам белсенділері жергілікті шенеуніктердің әлеуметтік тапсырыс бойынша Мемлекеттік сатып алуларын тексеріп, мынадай қорытындыға келді: сыбайлас жемқорлық проблемаларын пысықтау, діни экстремизмнің алдын алу немесе облыс бойынша ажырасудың көбеюі бойынша конкурстарда жеңіске жеткен үкіметтік емес ұйымдар мемлекеттік органдарға тек есеп тапсырып, бюджеттен қаражат алады, бірақ өңірдегі сыбайлас жемқорлықты ашпайды және аймақ жаңалықтары туралы посттар астындағы түсініктемелерде азаматтар қалдырған жүйелі шағымдарға жауап бермейді. Бұл олардың шарттық міндеттемелерінде көрсетілген. Олар мемлекеттік аудиттен қарапайым салық төлеушілердің ақшасын әлеуметтік тапсырысқа конкурстарсыз және бірдей қызмет жеткізушілерімен бөлудің негізділігін тексеруді талап етеді.

«Әділдік жолы» РҚБ Орал қаласындағы филиалының басшысы Бауыржан Ахметжан «ОА» – на олардың БҚО-дағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс бойынша мақсаттарға қол жеткізіліп, міндеттер орындалуда ма, жоқ па, соны тексеру мақсатын қойғанын түсіндірді, өйткені өңірдегі әлеуметтік саясатқа миллиардтаған теңге бөлінуде ме? Үкіметтік емес ұйымдар салық төлеушілердің ақшаларын әлеуметтік тапсырыс арқылы өңдемейді деген қорытындыға келді.

Осылайша, мемлекеттік сатып алуларды талдау барысында қоғамшылдар 2020-2022 жылдары БҚО – да мемлекеттік әлеуметтік тапсырысқа 2,736 млрд.теңге: 2020 жылы – 1,197 млрд. теңге; 2021 жылы — 660 млн. теңге; 2022 жылы-872 млн. теңге бөлінгенін анықтады.

Бауыржан Ахметжан, салыстыру үшін, Орал әкімдігі жыл сайын 10-12 балалар мен спорт алаңдарын салуға 100 млн. теңге бөлетінін, бірақ қаладағы барлық ойын алаңдарын абаттандыру үшін бюджетте ақша жетіспейтінін атап өтті-қаланың бірқатар шағын аудандарындағы балалар тат басқан сырғанақтарға мініп, олардың аулаларында 1960-1970 жылдары орнатылған қисық турникеттерге тартылады.

«Әділдік жолы» РҚБ Орал қаласындағы филиалының қызметкерлері 2021 жылы БҚО бойынша Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың басым бөлігін тапсырыс берушілер бәсекелестік орта арқылы (83,5% немесе 551,8 млн.), яғни конкурс өткізу арқылы сатып алды, ал қызметтердің 16,4% – ын бір көзден (100,3 млн. сомаға) сатып алды.

Бауыржан Ахметжан әлеуметтік тапсырысты талдаудағы қиындық нақты нәтижелерді көру, қандай да бір жобаның іске асқанын немесе іске аспағанын анықтау мүмкін еместігін атап өтті.

— Біз мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шарттарын жасасу кезінде үш негізгі проблеманы бөліп көрсетеміз. Біріншісі-оның іс жүзінде орындалғаны туралы ақпараттың болмауы. Екіншісі-мердігерді негізсіз таңдау, үшіншісі – кейбір ҮЕҰ-ның барлық тапсырыстарға негізсіз қатысуы, – деді қоғамшыл.

Негізінен, тапсырыс берушілер отбасылық құндылықтарды нығайту бойынша жобаларды іске асыру немесе діни экстремизмнің алдын алу бойынша жұмыстарды жүргізу қажет пе, орындаушылардан осыған ұқсас қызметтерді орындауды талап етеді – бұл кеңестер, дөңгелек үстелдер өткізу, азаматтармен кездесу, концерттер, акциялар мен флешмобтар. Қоғамшылдар үлгілік шарттар мен міндеттер бөлінген бюджетті игеру маңызды болып табылатын техникалық ерекшелікті әзірлеуге «бас қатырмайтын» тапсырыс берушілер үшін өте ыңғайлы екенін, ал мақсаттарға қалай қол жеткізілгені маңызды емес екенін атап өтті.

Мысалы, БҚО ішкі саясат басқармасы 08.04.2021 жылғы Конкурс қорытындысы бойынша «Болашақ» Корпоративтік қорымен 8 млн теңгеге шарт жасасты https://goszakup.gov.kz/ru/egzcontract/cpublic/contract/12490155)  бұл ақшаға мердігер сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін және әкімшілік кедергілерді анықтау мақсатында қоғамдағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін арттыруға және құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған іс-шараларды жүргізуге тиіс болды. Бауыржан Заки аталған ҮЕҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі жұмысы туралы ақпаратты ашық қолжетімділікте таппағанын атап өтті. Ал БҚО аумағында мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыратын мемлекеттік органдар Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыру мониторингі туралы есептерді жүктемейді.

Қоғамдық белсенділер Мемлекеттік сатып алуды әлеуметтік тапсырыс бойынша талдай отырып, тапсырыс берушілер кейде мердігерді негізсіз таңдайды деген қорытындыға келгенін атап өтті.

Мәселен, 25.02.2021 жылы Орал қалалық ішкі саясат бөлімі «Интеграл» жастар қоғамдық бірлестігімен 9 млн. теңгеге мемлекеттік сатып алулар туралы шарт жасасты. https://goszakup.gov.kz/ru/egzcontract/cpublic/contract/12072800).

Сатып алу мәні-дін саласындағы мемлекеттік саясатты түсіндіру, діни экстремизм мен терроризм жағдайларының алдын алуға бағытталған іс-шараларды жүргізу.

Ішкі саясат бөлімі бұл жұмыстарға мердігерді бір көзден алу әдісімен анықтады, бұл заңда бір көзден тек мамандандырылған мемлекеттік органдармен шарт жасасуға болады, өйткені олар тек терроризм мен экстремизмге қарсы іс-қимыл бойынша жұмысты жүзеге асыра алады.

Орал қаласындағы «Әділдік жолы» РҚБ кейбір ҮЕҰ өз жарғыларында іріктеу критерийлеріне сәйкес болу және Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты барынша жеңіп алу/алу үшін барлық бағыттарды көрсететінін атап көрсетеді.

Мәселен, жоғарыда аталған «Интеграл» жастар қоғамдық бірлестігі БҚО-да рекордшы болып табылады, ол 2021 жылы Тапсырыс берушілермен жалпы сомасы 49,8 млн.теңгеге 12 рет шарт жасасқан.

– Мемлекеттік органдар сыбайлас жемқорлықты, оның ішінде мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жоюға және оның алдын алуға әлсіз мүдделі. Бірден көзге түседі: Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс алған үкіметтік емес ұйымдар тек мемлекеттік органға есеп тапсыра алады және бюджеттен қаражат ала алады. Сонымен қатар, олар медиа сферада көрінбейді және естілмейді. Олар сыбайлас жемқорлықты ашпайды және халықтың жүйелі шағымдарына жауап бермейді, олар аймақтың жаңалықтары туралы кез-келген посттағы түсініктемелерде көп. Шарттық міндеттемелер мұны талап етеді. Облыстағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс толық көлемде орындалмайды және ҮЕҰ алға қойған міндеттері орындалмайды деп айтуға болады, – деп түйіндеді Бауыржан Ахметжан.

Ол Орал қаласындағы «Әділдік жолы» РҚБ анықталған бұзушылықтар туралы өтінішті мемлекеттік аудитке жібергенін атап өтті.

«Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, үкіметтік емес ұйымдарға арналған гранттар және сыйлықақылар туралы» Заңның 1 – бабына сәйкес мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс-бұл үкіметтік емес ұйымдар бюджет қаражаты есебінен орындайтын, әлеуметтік саладағы міндеттерді шешуге бағытталған, бәсекелес ортаға жүзеге асыру үшін берілген әлеуметтік бағдарламаларды, атқарушы органдардың әлеуметтік жобаларын іске асыру нысаны.

Людмила КАЛАШНИКОВА