БҚО тұрғындары құны миллионнан асатын «массаж жабыншаларын» 33 миллион теңгеге сатып алды
2022 жылы БҚО бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті облыс тұрғындарына құны 700 мыңнан 1 миллион теңгеге дейінгі «массаж жабыншаларын» сатып алуға жұмсалған 33 миллион теңгені қайтарды. Қытай өндірісінің «массаж жабыншалары» презентацияларда жоғары сапалы жапон өнімі түрінде сатылды, қарсы көрсеткіштерді айтпағанда. Осы жылы департаментке ақшаны қайтару туралы өтінішпен 70-ке жуық адам жүгінді.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне жүгінгендердің барлығы тауарды презентацияда сатып алғанын, оларды телефон арқылы шақырғанын айтты. Қымбат конференц-залдарда өтетін презентациялардың басында ұйымдастырушылар барлық көрермендерден «бірегей өнім» туралы ақпарат бәсекелестеріне түспеуі үшін телефондарын өшіруді сұрайды. Содан кейін олар 1 миллион 192 мың теңге тұратын «массаж жабыншалары» туралы айтады. Тұсаукесер кезінде лотерея өткізіліп, жеңіске жеткен адамдарға: «бүгін ғана сізге «ерекше» өнімді жеңілдікпен сатып алуға мүмкіндік туды», – дейді. Жеңілдік 30-дан 35 пайызға дейін өзгереді. Нәтижесінде адамдар 720 600 немесе 834 400 теңгеге «массаж жабыншаларын» сатып алады. Тұсаукесер кезінде көптеген адамдарда мұндай сомалар жоқ-содан кейін оларға несие беру немесе жалған жолмен жалған азаматтарға банктік қарыздар беру ұсынылады.
— «Жабыншаларға» қосымша, олар сізге көрпе, жастықтар, біреуге-қол массажері немесе қол шаңсорғыш береді, мұның бәрі сапалы тауарлар деп айтады. Бірақ мұның бәрінің құны-бір тиын. Жастықтар, олар жарнамалайтын «жабынша» — бұл Қытайда жасалған тауарлар. Демек, адамдар ешкімге қажет емес тауарларды тықпалайды. Оларға бұл тауардың қажеті жоқ екенін түсіну адамдарға кейінірек келеді, ал несиені оларға жылдар бойы төлеуге тура келеді, — деді БҚО тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің басшысы Эльмира Киматова.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті 2019 жылы құрылғаннан бері олар «массаж жабыншаларын»сатушылармен күресті бастағанын айтты.
Киматованың айтуынша, егер 2019 жылы тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментіне өз ақшаларын қайтаруға көмек сұрап жүгінген оның негізгі клиенттері зейнеткерлер болса, қазір Департаментке жас және әртүрлі мамандықтағы азаматтар өтініш білдіреді: вахталық әдіспен жұмыс істейтін жігіттер, оқытушылар, тіпті мемлекеттік қызметкерлер де.
— 2019 жылы бізге 14 адам жүгінді. Біз олардың ақшасын сотқа дейінгі тәртіпте қайтара алдық. Ақшаны қайтару кезіндегі әрекеттер алгоритмі келесідей: алдымен шағым сатушыға жіберіледі, егер бұл қағаз мәселені шешуге әкелмесе, тұтынушы сотқа талап арызбен барады. Барлық 14 адам презентацияға түсіп, нәтижесінде оларға несие берілгені белгілі болды. Содан кейін мен бұл компанияның не екенін білмедім. Бірақ сатушының атына шағымдарды дайындау кезінде компанияның Алматы қаласында тіркелгені анықталды. Біз мемлекеттік кірістер департаментіне және Алматы қаласы бойынша полиция департаментіне компания қызметінің заңдылығын тексеру туралы өтініш жаздық. Сотқа талап арыз дайындап жатқанда компания өкілі келіп, тауар үшін ақшаны қайтарып берді, – деді Киматова.
Мұндай компаниялардың өкілдері өз клиенттеріне ақшаны 2020 жылы, 2021 жылы және осы жылы қайтарды. Департамент басшысының айтуынша, Орал қаласына осы жылдар ішінде 6-дан астам компания келген. — Бұл компаниялар уақыт өте келе жабылады немесе атауларын өзгертеді, бірақ олардың барлығы Алматы қаласында бір мекенжай бойынша тіркелген, — деді Киматова. – 2021 жылғы желтоқсанда бізге адамдар «Akdeer» ЖШС компаниясынан «массаж жабыншаларын»сатып алғаны туралы 10 өтініш келіп түсті. Осыдан кейін біз бұқаралық ақпарат құралдарында егер сіз осы компаниядан тауар сатып алып, ақшаны қайтарғыңыз келсе, бізге хабарласыңыз деген ақпарат бердік. Департаментке 29 тұтынушы тауар үшін ақшалай қаражатты қайтаруға көмек сұрап жүгінді. «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР Заңына сәйкес мемлекеттік орган егер 10-нан астам адамның тұтынушылық құқықтары бұзылса, талапкер болуға құқылы, сондықтан Департамент біздің өңірдің 29 азаматының құқықтарын қорғау туралы талап арызбен сотқа жүгінді. Процесс басталғанға дейін Орал қаласына осы компанияның өкілі келіп, ақшаны 15 тұтынушыға қайтарды, сондықтан Департамент қалған 14 адамның мүдделерін қорғады. — Бұл компанияның өкілі алғашқы 2 отырысқа ғана қатысты, содан кейін сот отырыстарына қосылуды тоқтатты (отырыстар онлайн режимінде өтті). Сотта оның Мәскеуден келген ресейлік екені белгілі болды, барлық осы компаниялардың бас кеңсесі Мәскеуде екені белгілі болды, яғни компаниялар Қазақстан атынан осы тауарды өткізу үшін жақсы нарық көріп отыр, — деді Киматова. – Кейін сот мәмілені жарамсыз деп тану туралы шешім шығарды және 14 тұтынушыға ақша қайтарылды.
Эльмира Киматова Ресейде мұндай «массаж жабыншаларын» сатушылармен күрес ұзақ уақыт бойы жүріп жатқанын айтты. Онда Мәскеу Үкіметінің қолдауымен арнайы жедел желі ұйымдастырылды, тегін хабарласқандарға осы тауар үшін ақшаны қайтаруға көмек көрсетіледі.
— Бұл жабынша өте арзан нәрсе. Дәл осындай техникалық сипаттамалары бар аналог «Технодом» дүкенінде 73 мың теңгеден сатылды. Дүкенде 700 мың теңгеге «Kaspi.kz» сіз массаж креслоларын сатып ала аласыз, бірақ қайдағы бір жабынша емес»,-деп түсіндірді Эльмира Киматова. – Сонымен қатар, презентациялар мұндай «массаж жабыншаларының» қарсы көрсетілімдері туралы айтпайды. Оларды жүрек проблемалары бар онкологиялық науқастар, жүкті әйелдер, қан қысымының төмендеуінен зардап шегетіндер, тері аурулары бар адамдар пайдалана алмайды. Зейнеткерлерде-барлығы дерлік жоғары қан қысымы бар, бірақ олар бұл қарсы көрсеткіштер туралы айтпайды.
Біздің әріптесіміз, Атырау қаласынан келген журналист Лев Гузиков осындай презентацияға өзінің қаласында қалай мақсатты түрде түскенін және барлығын өз көзімен көргенін айтты.
— Бұл тұсаукесерлерді ұйымдастырушылар өте кәсіби жұмыс істейді, мұндай іс-шаралар бірнеше рет дайындалғанын көруге болады. Тұсаукесер кезінде әркімнің өз рөлі бар. Мен қатысқан іс-шарада негізінен 25 пен 30 жас аралығындағы жастар болды. Нәтижесінде, презентацияның соңында барлығы несие алды, менен басқа, әрқайсысы бөлек өңделді. Олардың барлығы адамдарға сыни тұрғыдан ойлауға жол бермейді: олар бейне түсіруге және суретке түсіруге рұқсат бермейді, адамдар тіпті компанияны және оның тауарларын «сатып жатыр» деп ойламайды. Тұсаукесер соңында сізден осындай өнімді сатып алуды ұсынатын 20 достарыңыз бен жақындарыңыздың телефон нөмірлерін жазуды сұрайды», – деді журналист Гузиков.
Әріптестерінің айтуынша, мұндай компаниялардың қызметкерлері керемет табысқа ие, өйткені олар ең беделді және қымбат қонақ үйлерде залдарды жалға алады, кем дегенде 10 адамнан тұратын команда болып жұмыс істейді.
Мұндай презентацияларға қатысушыларға іс-шара залында несие рәсімделетіні туралы Эльмира Киматова да айтып берді.
– Сотта банк өкілдері: «Сізге несие рәсімделетінін қалай білмеуіңіз мүмкін? Сізді суретке түсірді, бұл банктік деректермен бірдей аутентификация». Ал адамдар оларға: «маған компанияға сыйлық алғанымды растау үшін фотосурет керек деп айтты», – деп жауап берді. Кейбір сатып алушылармен осындай компаниялардың өкілдері бірден банкке барып, ақша алады, кейбіреулеріне Банктің мобильді қосымшасы арқылы қарызды ресімдеуге көмектеседі, содан кейін өз шоттарына онлайн-аударымдар жасайды. 2 жылға несие алған адамдар бар, 5 жылға рәсімделген адамдар бар. Бір әйел:» Менің жалақым азғантай – маған 2 жылға несие берілмеді, сондықтан оны 5 жылға рәсімдеді», — деп түсіндірді тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің басшысы.
Егер бұрын «жабынша» сатып алушылар арасында негізінен қала тұрғындары басым болса, қазір олардың айла-амалдарына ауыл тұрғындары да жиі кездеседі.
– Ауылда жұмыс жоқ, адамдар не зейнеткерлікке, не ең төменгі жалақыға тұрады, ал оларға жылдар бойы мыңдаған кредит төлеуге тура келеді. Бірақ полиция тек бізде ғана емес, басқа қалаларда да бұл шарттық қатынастар деп жазады және мәселе азаматтық-құқықтық салада шешіледі», — деп түсіндірді Эльмира Киматова.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментінде олар «Akdeer» ЖШС компаниясынан «массаж жабыншаларын» сатып алған тұтынушыларға ақшаны қайтарған кезде, мамыр айында Оралға «VipEvents»атты басқа компания келгенін айтты. Қазір Департамент осы компаниядан тауар сатып алған 18 тұтынушыға ақшаны қайтарып берді, тағы 12 адамға қатысты сот ісі сотта.
— «Aisap» компаниясы әлі де бар, ол бойынша бізге Департаментке 8 адам жүгінді, бірақ Департамент сотта талапкер болып шығуы үшін кемінде 11 адам қажет. Мұндай жағдайда ұжымдық мәлімдеме жасаудың жалғыз жолы бар. Осыған ұқсас компаниялардан ақша сатып алған тағы 10-ға жуық тұтынушыға биыл ақшаны жеке-дара қайтарып берді . Осындай компаниялар қызметінің ауқымын түсінесіз бе? – деп атап өтті Эльмира Киматова.
Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті тұтынушыларға 38,5 миллион сомада ақшалай қаражатты қайтаруға көмек көрсетті. Жоғарыда көрсетілген сомадан-33 миллион теңге тек «массаж жабыншалары» үшін. Қазіргі уақытта БҚО бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің басшылығы құқық қорғау органдарының назарын осы мәселеге аудару үшін ҚР ІІМ-ге және Қазақстанның Бас прокуратурасына жүгінбекші.
Талғат Омаров
