Кремльдің Тоқаевқа қандай тұтқалары бар? KZ.expert талдауы

Қазақстанның екінші Президентінің белсенділігі қолдауға лайық санаулы салалардың бірі сыртқы саясат болып табылады. Ресей мен АҚШ пен Еуропалық Одақ бастаған ұжымдық Батыс арасындағы өте шиеленіскен геосаяси текетірес жағдайында Қасым-Жомарт Тоқаев тек абайлап және көпвекторлы әрекет етіп қана қоймай, саяси эквилибристиканың ғажайыптарын көрсетеді деп айтуға болады.

Сонымен қатар, тіпті жетекші және ықпалды санатқа жатпайтын мемлекеттермен қарым-қатынаста да.

Осыған байланысты Тоқаевты қорғап сөз сөйлегіміз келеді.

Ресей әскерлері 2014 жылы Украинада қалыптасқан қарсыласудың шартты шекарасын кесіп өткеннен кейін, ол ақпараттық, саяси қарсыластардың кең ауқымы болған кезде соққыға жығылды. Ақорданың басты саяси қарсыласы Мұхтар Әблязовтан бастап қазақ ұлтшылдары мен патриоттарына дейін.

Біріншісі, атап айтқанда, Тоқаевтың Қазақстанның Ресейдің ықпал ету саласынан шығуына ешқандай күш жұмсамайтынына наразы. Екіншіден, мемлекеттік құрылымдардың шектеу немесе алдын алу бойынша ешқандай шаралар қолданбайтындығына қанағаттанбайды:

• ресейліктердің республика аумағына кіруі,

• олардың жеке сәйкестендіру нөмірлерін алуы,

• жалдау нарығына теріс әсер ету,

• Қазақстанда ұзақ немесе тұрақты тұруға орналастыру және т. б

Біз ҚР екінші Президентінің қарсыластарының эмоцияларын түсінеміз, бірақ бұл жағдайда оның жағында. Кем дегенде, бүгінде Кремль мен Владимир Путиннің қолдары шешілгендіктен және оларда Ақорда мен Тоқаевты сезінудің аспаптары мен әдістері артық болғандықтан.

Жақында S&P Global Ratings рейтингтік агенттігі осындай әдіс туралы айтты. Себебі, 7 қазанда ол «Теңізшевройл» ЖШС рейтингін BB+ деңгейіне дейін төмендетті: «негізгі экспорттық марштурдың жұмыс істеуінің бұзылу қаупінің жоғарылауына» байланысты және теріс болжаммен.

Рейтингтік агенттіктің сайтында пресс-релиз мәтініне қол жетімділік шектеулі болғандықтан, біз «Номад» сайтындағы қайта басып шығаруды қолданамыз (біз бөлектеу жасадық):

«ТШО рейтингінің төмендеуі негізінен компанияның операциялық қызметіне ықтимал залалды және негізгі экспорттық маршруттың жұмысында ұзақ үзілістер болған жағдайда оның ақша ағындарының қысқаруын көрсетеді. ТШО мұнайының 95% – дан астамы Ресей аумағы арқылы өтетін КҚК мұнай құбыры арқылы тасымалданады.

Ресей-Украина қақтығысы мен Ресейдің сауда серіктестерінің тиісті экономикалық санкцияларынан туындаған геосаяси шиеленісті ескере отырып, біз Ресей арқылы КҚК бойынша мұнай экспортының үзілу қаупі артты деп санаймыз. Қазақстан Ресейге қарсы барлық санкцияларды қатаң сақтағанымен, сонымен бірге осы елмен ұзақ мерзімді қарым-қатынасты сақтауға тырысқанымен, тепе-теңдікті табу қиын болуы мүмкін деп санаймыз.Сонымен қатар, әлемдік мұнай нарықтарындағы жағдай тұрақсыз және өте болжанбайтын болып қалуы мүмкін.

Біздің түсінуімізше, «Үлкен жетілік» және ЕО елдері Ресей мұнайының бағасына шектеулер енгізу арқылы Ресейден мұнай жүктерін тасымалдау мен сақтандыруға әсер ететін Ресей мұнайының экспортына қойылған шектеулер мен санкцияларды кеңейтуді қалайды, бірақ Ресей, көріп отырғанымыздай, мұнайды осы бағамен сатқысы келмейді.

Бұл Ресейдің әлемдік нарықтарға мұнай экспорттауды тоқтатуына және батыс елдеріне әсер ету тетіктерін алу үшін басқа елдердің экспортына тосқауыл қоюына әкелуі мүмкін.

Қазақстандық мұнай компанияларының көпшілігі, соның ішінде ТШО, Қашаған кен орнын игеру жөніндегі компания және КҚК мұнай құбыры Exxon, Chevron, Shell және TotalEnergies сияқты батыстық мұнай компанияларына тиесілі екенін атап өтеміз, бұл Ресейге мұнай жеткізілімдерін бұғаттауға қосымша негіз бере алады. Қазіргі уақытта бұл базалық сценарийде қарастырылмаған, бірақ біз соңғы айларда Ресейде мұнай құбырларының өткізу қабілеттілігін бұғаттау немесе айтарлықтай төмендету ықтималдығы артты деп санаймыз».

Өзінің алаңдаушылығын негіздеу үшін S & P Global Ratings соңғы айлардағы оқиғаларды тізімдейді. Сарапшылардың бағалауы бойынша, «2022 жылдың наурызынан бастап КҚК-мен байланысты кем дегенде төрт оқиға болды, ол елдегі өндірілетін мұнайдың шамамен 80% – эксп экспорттайды». Бұл ретте: «Қазақстанның мұнай саласының Ресейлік экспорттық маршруттардан толық дербестігі қысқа мерзімді перспективада мүмкін емес».

Сонымен, Ресей мен Қазақстанның тығыз мемлекетаралық байланыстарын жақшаның артында қалдырсаңыз да, олардың ҰҚШҰ мен ЕАЭО-ға бірлескен мүшелігі, ұзақ ортақ шекара, тығыз экономикалық және сауда қатынастары, ғасырлық ортақ тарих, Кремль мен Владимир Путин Ақорда мен Қасым-Жомарт Тоқаевқа тиімді қысым тұтқасына ие.

Ол үшін оларға мемлекетаралық шарттарды, атап айтқанда 1992 жылғы Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы арасындағы достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы және 2013 жылғы ХХІ ғасырдағы тату көршілік пен одақтастық туралы тікелей бұзатын іс-қимылдар жасаудың қажеті жоқ. Кейбір «украиналық террористік топтар» КТК құбырларын немесе оларға қысым жасайтын сорғы станцияларын бұзуы жеткілікті болады.

Біздің бағалауымызша, Қырым көпіріндегі жүк көлігінің жарылуынан немесе «Солтүстік ағын» және «Солтүстік ағын-2» магистральдық газ құбырларына зақым келтірген жарылыстардан еш айырмашылығы жоқ осындай «арнайы операцияның» нәтижесінде Қазақстан және атап айтқанда президент Тоқаев бірнеше айдың ішінде өте қиын жағдайға тап болады.

Өйткені сол S&P Global Ratings бағалауы бойынша:

«ТШО үшін КҚК жұмысындағы ұзақ мерзімді сәтсіздіктің операциялық және қаржылық салдары өте маңызды болуы мүмкін. КҚК мұнай құбырына елеулі баламалар болмаған жағдайда және ТШО кен орындарында және КҚК объектілерінде (үш-бес күн) мұнайды сақтау мүмкіндігі өте шектеулі болған жағдайда, ТШО компаниясы КҚК жұмысы тоқтатылғаннан кейін бірнеше күн ішінде өндіру көлемін едәуір қысқартуға мәжбүр болады.

Біздің бағалауымыз бойынша, біздің базалық сценарий болып табылмайтын КҚК қызметін тоқтата тұру сценарийінде ТШО Ресейден толығымен өтіп, мұнай өндірудің ағымдағы көлемінің 10% -. аспайтын (және «Транснефть»ЖАҚ компаниясының ресейлік мұнай құбырлары жүйесімен қосылатын Атырау-Самара құбырын қоса алғанда, өнімнің 20% – дан аспайтын) тасымалдай алады. Бұрын компания Ресей теміржолдары арқылы қымбатырақ балама маршрутты пайдаланған, бірақ қазіргі геосаяси жағдайда бұл тәуекелдерді айтарлықтай төмендетпейді. Мұнай өндірудің толық қуатының 10-20% – на дейін әлеуетті төмендеуі ТШО үшін бірнеше салдарға әкеп соғады».

Біз рейтингтік агенттіктің баспасөз релизін бұдан әрі келтірмейміз, өйткені біздің басқа міндетіміз-КҚК жұмысы тоқтатылған жағдайда және тиісінше үш негізгі қазақстандық мұнай-газ кен орындары Ресей бірден бірнеше пайда көретінін көрсету:

• біріншіден, әлемдік нарық күніне миллион баррельге жуық бағаны алып тастайды, бұл Батыс емес сатып алушылардың Ресей мұнайына деген бағасы мен қызығушылығын қолдайтыны сөзсіз,

• екіншіден, Exxon, Chevron, Shell және TotalEnergies ірі батыс мұнай-газ компаниялары өте үлкен шығынға ұшырайды,

• үшіншіден, Ақорда мен Қасым-Жомарт Тоқаев билікте қалу үшін өте танымал емес және ықтимал қауіпті әдістерге жүгінуге тура келетін жағдайға тап болады, өйткені ҚР Ұлттық қорын толықтырудың негізгі көзі таусылады.

Сонымен қатар, қазіргі жағдайда Қазақстандағы ішкі саяси тұрақтылық азаматтардың ҚР екінші Президентіне деген сенімі мен оның көптеген уәделерін жүзеге асырады деген үмітінде емес, мемлекеттік бюджет әзірге әлеуметтік төлемдерді қаржыландырумен айналысуда. Бірақ егер баспасөз релизінің мәтініне сүйенсек, S&P сарапшылары сезіктенетін болса, онда қазақстандық авторитарлық саяси жүйенің және «суперпрезиденттік» вертикальдың тұрақтылығы бірден күмән тудырады.

Басқаша айтқанда, олардың тағдыры Кремль мен Владимир Путиннің қолында болады, өйткені егер КТК екі-үш жыл жұмыс істемесе, бұл оқиғалардың теріс дамуымен болуы мүмкін, содан кейін қазақстандық кен орындарынан Новороссийск қаласына жеткізетін ештеңе болмайды, өйткені оларды қайта тірілту керек, бұл факт емес, президенттің креслосында өзі қалаған жеті жыл отыру да. Сондықтан ол сөзбе-сөз көп векторлы болуға және қатты желде айналма сияқты айналуға бейім.

Дереккөз: respublika. KZ. media