БҚО мәслихаттарының депутаттары ең ірі мемлекеттік тапсырыстарды алушылардың қатарында

«Әділдік жолы» РҚБ өкілдері goszakup.gov.kz порталына талдау жүргізіп, 2022 жылы облыс бойынша «бюджеттен түскен ақшаның арқасында бай және ықпалды» топ-жеткізушілерді зерттеді, онда жергілікті мәслихаттардың 4 депутаты, биыл жалпы сомасы 49,2 миллиард теңгеге тендерлерді жеңіп алғаны анықталды.

Орал қаласындағы «Әділдік жолы» РҚБ филиалы @adildikjolykz талдауының деректеріне сәйкес, 2022 жылы БҚО мемлекеттік органдары мен кәсіпорындары конкурс өткізу арқылы мемлекеттік сатып алу шарттарын жасасты – 103,7 млрд. теңге сомасына (бұл тендерлердің жалпы санының 50,3% – ы), бір көзден-47,8 млрд. теңгеге. теңге (37,7%), баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен – 6,3 млрд.теңгеге немесе 3,1% – ға.

– Мемлекеттік сатып алуға тек 2022 жылы ғана облысымыз бойынша 157,8 миллиард теңгеден астам қаражат жұмсалды. Бұл сатып алулар бойынша бенефициар-халық. Халықтың өміріне қолайлы жағдай жасау, елде сапалы білім беру, денсаулық сақтау, жайлы демалысты қамтамасыз ету үшін мемлекет тендерлер арқылы тауарлар мен қызметтердің белгілі бір тізбесін сатып алады. Көрсетілетін қызметті алушы ретінде халық Мемлекеттік сатып алуға бөлінген осы миллиардтардың барлығы қоғамға пайда әкелетінін сезінуі тиіс. Біздің өңірде жыл сайын бюджеттен көп миллиардтық мердігерлер алатын бірқатар ірі компаниялар бар. Халық бұл компаниялардың не екенін, осы жұмыстардың барысын бақылау үшін мемлекет олардан қандай қызмет түрлеріне тапсырыс беретінін білуі керек. Біз барлық тендерлер туралы ақпарат бар бағдарламалар бар екенін көрсеткіміз келеді. БҚО бойынша Мемлекеттік сатып алуларды егжей – тегжейлі талдауда – небәрі 6 минут ішінде-бізге Qlik қосымшасы бар серіктесіміз datanomix көмектесті. Барлық бей-жай қарамайтын азаматтар kz.bi.open-contracting.org порталды пайдалана отырып, Мемлекеттік сатып алу барысын қадағалай алады және бюджет қаражатын ысырап етуге жол бермейді,- деп түсіндіреді Бауыржан Ахметжан.

Мемлекеттік сатып алу порталында 2022 жылы жеңіп алған тендерлер бойынша көшбасшы, «Әділдік жолы» РҚБ Орал филиалында анықталғандай, «Казкомсервис» ЖШС болып табылады, бұл компания БҚО-да 27 млрд.теңге сомасына қызмет көрсетуші болды.

Екінші позицияда – «ДСК Приоритет» ЖШС, ол жалпы сомасы 25 млрд. теңгеге мемлекеттік сатып алуда жеңімпаз атанды.

БҚО бойынша ең ірі мердігерлердің үштігіне «Uniserv» ЖШС кірді, олар мемлекеттік сатып алу конкурстарының нәтижелері бойынша 14 млрд.теңге бюджет ақшасын игеруде.

Тендер қорытындысы бойынша» Альтаир «ЖШС құны 9,4 млрд.теңге болатын объектілерді салу кезінде мердігер болды,» Ануш-Құрылыс «ЖШС 6,2 млрд. теңге сомасына,» Жайық Таза қала » ЖШС 6,4 млрд. теңгеге мердігерлік шарттар жасасты.

2021-2022 жылдарға арналған ойнатылған тендерлердің нәтижелері бойынша ірі қызмет көрсетушілер арасында «Жиенбай» ЖШС (5,7 млрд. теңге), «Жаиксельстрой «СКФ» ЖШС (4,8 млрд. теңге), «АСФА» ЖШС (3,8 млрд. теңге) бар. «АқсайСтройСервис и К» ЖШС (3,6 млрд.теңге), «Болашақ-Т» ЖШС (3,5 млрд. теңге) және «Уральскводстрой» АҚ (3,3 млрд. теңге).

Бұл жұмыстар мен қызметтерге кім тапсырыс береді? Қоғам белсенділері анықтағандай, тапсырыс берушілердің ішіндегі ең ірілері:

– жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы (41,2 млрд.);

– Орал ТКШ бөлімі (16,1 млрд.);

– Құрылыс басқармасы (14,8 млрд.);

– Бәйтерек ауданының ТКШ бөлімі (10,5 млрд.);

– Орал қаласының білім бөлімі (10,1 млрд.).

Мемлекеттік органдар халық ақшасына не сатып алады? Бауыржан Ахметжан Мемлекеттік сатып алу нәтижелері бойынша ең көп сома автожолдарды жөндеуге – 66,4 млрд.теңге, тұрғын үй ғимараттарын салуға – 19,3 млрд. теңге, қыста және жазда автожолдарды күтіп ұстауға – 10,5 млрд. теңге жұмсалғанын хабарлайды.

– Жыл сайын облыс бойынша жолдарды салуға және жөндеуге миллиардтаған бюджет ақшасы жұмсалатыны белгілі, бірақ жолдардың сапасы жақсармайды. Олар қысқа мерзімде жарамсыз болып қалады. Қоғам бұл жұмыстардың сапасы мемлекет көтеретін шығындарға сәйкес келуі үшін жол құрылысы және басқа да Бюджеттік сатып алулар бойынша Мемлекеттік сатып алуды бақылауға алуы тиіс, – дейді Бауыржан Ахметжан. – Кейде қалауы да, уақыты да жоқ бюрократиялық аппаратқа емес, өзіне үміт артатын уақыт келді.

«ОА» миллиардтаған бюджеттік ақшаны игерумен айналысатын компаниялардың тізімінде бірінші басшылары жергілікті мәслихаттардың депутаттары болып табылатын кәсіпорындар бар екеніне назар аударды. Бұл БҚО мәслихатының үш депутаты – Нұрғазы Сәтбайұлы Сәтбаев («Uniserv» ЖШС Байқау кеңесінің төрағасы), Тұрарбек Тілемісов («Жайық Таза қала» ЖШС құрылтайшысы), Иван Еркютин («АСФА» ЖШС Бас директоры), сондай – ақ Орал қаласы мәслихатының депутаты-Жанна Кенжина («ДСК Приоритет»ЖШС директоры).

Содан кейін сұрақ туындайды: «Биліктің атқарушы тармағын бақылау бөлігінде қала мен облыс бюджеттерінен мемлекеттік тапсырыстардың ең үлкен көлемін алатын депутат тиімді бола ма?» деп, біз қоғам қайраткерлеріне қойдық.

– Мен мәслихат депутаттары кәсіпкер бола отырып, бюджеттен Мемлекеттік тапсырыстар алатын жағдайда депутаттың тәуелсіздігін жоғалту қаупі бар екенін бірнеше рет айттым. Бұл өз кезегінде халықтық өкілдік институтын деформациялайды және «мемлекеттік тапсырыс орнына»жергілікті деңгейде атқарушы билікті бақылауды жоғалтуға әкелуі мүмкін.Мұндай жағдайда кәсіпкер депутатқа халыққа жақын болу қиын. Бұл жергілікті өзін-өзі басқарудың дамуына және халықтың жергілікті билікке деген сеніміне ықпал етпейтіні анық, бірақ әлеуметтік шиеленісті тудырады», – деп жауап берді бізге заңгер-конституционалист Мереке Ғабдуалиев.

БҚО-дағы Адам құқықтары жөніндегі халықаралық бюро филиалының директоры Павел Кочетков бізге мынаны айтты: – Бюджеттен миллиардтаған сомаға тендерлер алатын депутат халықтардың мүдделерін қорғай ма? Жалпы, мемлекеттік тапсырыстарды алатын депутаттардың тиімділігіне ғана емес, олардың өкілдік функциясына да үлкен күмәнім бар. Қазір сайлау жүйесі толығымен реттелді. Бір кездері біз тоталитарлық өткеннен кетуге шешім қабылдадық, зайырлы, құқықтық, демократиялық мемлекет құруды жарияладық, бірақ сайлау бөлігінде азғантай адамдар тобы сайлау жүйесін басқара алатындығына келдік. Енді біз нақты айта аламыз: бізде және депутаттарда қандай заңнама бар. Қазір депутаттарды сайлау ресми, негізінен партиялық тізімдер бойынша. Екі жыл бұрын » НұрОтан «партиясынан орталық және жергілікті өкілді органдарға тізім бойынша қандай да бір ағай депутат болып тағайындауға шешім қабылдаған адамдар өтіп жатқанда, халықтың таңдауы алынып тасталғаны белгілі болды. Бәсекелестікте бұл адамдар депутат болып сайланбады. Партиядан мұндай сайланғандарға олар туралы халықтың қандай пікірі болатыны маңызды емес.

Менің ойымша, депутаттар сайлауы Кеңес дәуіріндегідей демократиялық жолмен өткенге дейін, халық өздеріне сенетін, мәслихаттарға тек депутат мандаты маңызды адамдар келеді деп үміттенетін адамдарды депутаттарға таңдау мүмкіндігіне ие болғанға дейін.

Мемлекеттік тапсырысқа оралсақ-мемлекеттік тапсырысты алған депутат, әрине, атқарушы билікке тәуелді болады. Мемлекеттік тапсырыстардың миллиардтаған сомасы қауіп төніп тұрған жерде тәуелсіз депутаттық ұстаным туралы сөз болуы мүмкін емес. Қазір  бәрі қалыпты және демократиялық болып көрінеді. Бірақ бұл түбегейлі дұрыс емес. Өкілді органда тәуелсіз адамдар болуы керек, олар халықты жақтайды, олар халықтан шыққан еді деп айтады және бюджеттік мемлекеттік тапсырыстарға қарамай қарапайым азаматтардың мүдделерін қорғауға дайын болады.

Людмила КАЛАШНИКОВА