«Тергеу КСС-2 камерасында судың қайдан пайда болғанын анықтаған жоқ»
Кәріз желілерін пайдалану учаскесінің бастығы Бекбол Масалимов КСС-2 – де «Батыс Су арнасы» ЖШС-нің екі жұмысшысының қаза болуы туралы істе жалғыз айыпталушы қайғылы оқиғаның егжей-тегжейін айтып берді. Оның айтуынша, осы уақытқа дейін камерада жұмыс басталғанда, кенеттен 18 тонна су пайда болғанын ешкім білмейді.
Өткен аптада Орал қалалық сотында 31 жастағы Бекбол Масалимовқа қатысты іс тыңдалды, оған ҚР ҚК 156-бабының 4-бөлігі бойынша «Екі немесе одан да көп адамның абайсызда өліміне әкеп соқтырған еңбекті қорғау ережелерін бұзу» бойынша айып тағылды. Айыптаушы тарап ЖШС – нің екі қызметкері-49 жастағы Кенжегерей Супугалиев пен 40 жастағы Дәулен Байболовтың өліміне Масалимов кінәлі деп санайды.
Айыптау қорытындысы бойынша, 2022 жылғы 24 тамызда сағат 11-де Масалимов жұмыс орнында – КСС-2 аумағында болған кезде журналды толтыра отырып, қызметкерлерге нұсқау берген жоқ. Кәріз желілерінің слесарі Супугалиевті рұқсат-нарядсыз, ал слесарь Байболовты қауіпсіздік белдігінсіз құдыққа жұмысқа жіберді.
– Жұмыс барысында кәріз ағындарының жоғары қысымымен ысырманың жарылуы орын алды, содан кейін су жұмысшылар тұрған камераны толтырды. Жоғарғы қабатта тұрған Масалимов құтқару арқанының көмегімен Супугалиевті тартып шығарды, ол алған жарақаттарынан есінен танып қалды, ал қауіпсіздік белдігі жоқ камерада болған Байболов кәріз ағынына батып кетті. Супугалиев есін жиған жоқ, сол жерде қайтыс болды. Байболовтың денесін ТЖД қызметкерлері алып шықты, – деп оқыды мемлекеттік айыптаушы Назиля Еркігалиева. – Осылайша, учаске бастығы Масалимов еңбекті қорғау ережелерін бұзды, яғни ол қауіпсіздік ережелерін сақтамай, қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етпеді және қызметкерлерді жеке қорғаныс құралдарынсыз жұмысқа жіберді.
Өз сөзінде прокурор Ерміғалиева сот-медициналық сараптаманың қорытындысын оқыды, онда Супугалиевтің өліміне суға бату салдарынан механикалық асфиксия себеп болды делінген. Сондай-ақ, оның денесінде бір жақты жанама қабырға сынықтары, төс сүйегінің көлденең сынуы, бесінші бел омыртқасының компрессиялық сынуы, доғал заттардың әсерінен пайда болған бастың жырықтары болды.
– Бұл жарақаттардың өмірге қауіп төндіретін денсаулыққа ауыр зиянның белгілері бар. Байболовтың өлімінің себебі суға бату салдарынан механикалық асфиксия болды. Комиссия жұмыс берушінің кінәсін 100%, ал оған жауапты Масалимов, – деді прокурор Еркігалиева.
Бекбол Масалимовтың өзі өз атына тағылған айыптармен келіспеді. Сотта куәлік бермес бұрын, ол сот залына флипчарт тақтасын алып келді, оған камераға қандай құбырлар әкелгенін, жұмысшылардың қай жерде қайтыс болғанын және бұл қайғылы жағдайдың алдын ала алмағанын түсіндіру үшін қағаз парағын бекітті.
Масалимов өз сөзінде Орал қаласының кәріз ағындарының 70-80%-ы КСС-2-ге баратынын және жинақтағыш арқылы Зачаганск кентінің ауданындағы кәріз-тазарту құрылысына кететінін айтты. 16 тамызда апат болды-екі сорғы жанып кетті. 16-24 тамыз аралығында апат жойылғанға дейін екі сорғы үзіліссіз жұмыс істеді. Жөндеуден басқа төрт бригада бітеліп қалмас үшін коллекторларды тазалауды жүргізді. Орал қаласы екі кәріз желісіне бөлінеді, сол кезде барлық қалалық ағындар сол желімен жүрді, өйткені екіншісі бір жыл бойы жұмыс істемеді. Олар оны іске қосу үшін екі сорғы салғысы келді. Онда тек қалдық су болуы керек, қысым болмауы керек, өйткені сорғылар жоқ.
– Дүйсенбіде біз ХҚКО-ға қарама-қарсы камерада, Махамбет және Исатай көшелерінде (бұрынғы Шаған Жағалауы) ысырмаларды жаптық. Біз төмен түсіп, оның жабылғанына көз жеткізіп, оны тағы бір рет қатайттық. Содан кейін су бізге жоғарыдан келмеуі үшін басқа клапан жабылды. КСС бастығына қалпына келтіруді қосу керектігі айтылды. 22 тамызда біз коллекторларды қала бойынша тексердік, келесі күні қауіпсіздік үшін Шаған өзенінің артындағы клапанды жаптық. Содан кейін техникалық директор 23-ші күні жұмысты бастауға нұсқау берді, – деп қайғылы оқиғаға дейінгі оқиғаларды Бекбол Масалимов айтып берді. – Нақты нұсқаулық жоқ, біз бәрін жұмыс тәжірибесінен жасаймыз. Сонымен қатар, біз қақпақты бірінші рет өзгертіп отырған жоқпыз, өйткені бұл КСС-да бірнеше рет апаттар болған. Біз алдымен болттарды кесуді жоспарладық, бірақ жұмыс барысында әр жағынан екі болтты қалдыру керек, содан кейін клапанның қақпағын кранмен бекітіп, барлық болттарды босату керек. Осыдан кейін қақпақты кранмен сәл көтереміз, өйткені кез келген жағдайда қалдық су бар және ол төгіледі. Бір сәтте олар кранды тоқтатып, суды түбінен шығарғысы келді. Содан кейін болттарды соңына дейін бұрап, басқа қақпақты салды, оған барлық 36 болтты қатайтты. Біздің міндетіміз осындай болды. Осыдан кейін басқа бригада қосымша сорғыларды орнатуы керек. Бірақ 23-ші күні қаланың солтүстік-шығыс бөлігіндегі КСС-де ысырма клапаны бұзылып, шандор құлап, су тұрғын үй мен коммерциялық нысандарды су баса бастады. КНС – 2-де кез-келген уақытта істен шығуы мүмкін 2 сорғы үздіксіз жұмыс істеді. Содан кейін маған бас инженер қоңырау шалып, таңғы сағат 8 – де жұмысты бастауымызды айтты (жұмыс күні басталардан бір сағат бұрын-автор. ескерт.) Мен өзім Супугалиевке қоңырау шалдым, өйткені ол және Байболов осындай жұмыстарды атқарып үлгерді. Таңғы сағат 8-де біз сонда келдік, дәнекерлеуші кесуді бастады, Супугалиев болттарды бұрап алды. Менің міндетім жұмысты қадағалау болды, сонымен қатар ұңғымадағы су деңгейін көру болды, сондықтан мен қарап жүрдім.
Сотталушы қосымша басқа бригадаға қоңырау шалғанын, жұмыс үшін қосымша екінші қауіпсіздік белдігі жоқ екенін айтты. Ол белбеу мен кейбір құралдарды сұрады.
– GPS арқылы бәрі көрінеді-олар сағат 10.00-де келіп, бәрін бізге әкелді. Сол кезде барлығының арнайы киімдері болды, екінші белбеу әкелінді, ол шұңқырдың жанында жатты. 10 минут басқа бригаданың жұмысшыларымен сөйлесті, содан кейін Супугалиев камераға түсіп бара жатқанын айтты және қалпына келтіруді соңына дейін қосуды өтінді. Мен машинистке жүгіріп барып, қалпына келтіруді ашуды тапсырдым. Осы уақытта электриктер осында жүрді, олар сорғыларды ажыратып, шандорды жауып тастағысы келді, бірақ мен оларға жұмысты аяқтамайынша өшірмеу үшін айқайладым. Содан кейін мен шұңқырға оралып, Байболовтың сол жерге түскенін көрдім, мен оған шалка беру үшін айқайладым. Мен одан: «Неге белбеусіз түстің?» деп сұрадым. Ол жауап бермеді, содан кейін бірдеңе айтты, бірақ мен естімедім. Осы кезде мен кранға қарадым, содан кейін жарылыс болды. Мен балшықта тұрып, Супугалиевті сүйреп апарғаным есімде. Слесарь маған көмекке жүгірді, бірақ біз оны тартып ала алмадық. Содан кейін тағы бір слесарь жүгірді, содан кейін ғана біз Супугалиевті шығардық. Ол ес-түссіз болды. Мен сорғыларды өшіру туралы айтуға жүгірдім. Қайтып келгенде бригадир маған: «Біз Байболовты жоғалттық», – деді.
Масалимов прокурордың рұқсат-нарядта қолдың жоқтығы туралы айыптауларына жауап берді.
– Қайтыс болған екеуі де (Супугалиев пен Байболов-автор. ескерт.) жақсы мамандар болды. Олар Оралдағы барлық жерде ысырмаларды ауыстырды және бұл процесс оларға таныс болды. Наряд-рұқсат аптасына бір рет беріледі. Дәл осы апат кезінде мен басқа наряд ашқым келді, бірақ физикалық тұрғыдан бізде уақыт болмады, өйткені бұл апат болды және жұмысты тез орындау керек болды. Мен бұл жұмыс кезінде рұқсат беремін деп ойладым. 2019 жылы бұл КСС апатты деп танылды, оған қаржы бөлінбеді. Мен әр кеш сайын бұл су қайдан келеді деп ойлаймын, егер қысым болмаса, егер біз төгіп тастасақ. Барлығында бірдей сұрақ бар және бәрі маған сұрақ қояды, мен оған жауап бере алмаймын.
Сотта Масалимов «Батыс Су арнасы» ЖШС-де су ағызу деңгейін анықтайтын жабдық жоқ екенін айтты.
Толық көлемде су төгіледі ме, жоқ па – мұны жұмысшылар есту арқылы анықтайды. Неліктен қала ағынының 70-80% – бір ғана ағын бар? Ол шламмен немесе шүберекпен бітеліп қалуы мүмкін. Бұл сұрақтарға Масалимовтың жауабы жоқ.
Сотталушы КНС-2 схемасын сұрағанын және іздегенін, бірақ оны таппағанын айтты. КСС 1976 жылы салынып, 2019 жылы апатты деп танылғаны белгілі. Сондай-ақ, ол 10 жыл бұрын Оралда кәріз желілері өзгергенін айтты. Зачаганскіге дейін 9,5 шақырым желі ауыстырылды, бірақ КНС-2-ге апаратын 150-200 метрлік сегмент ауыстырылмады.
– Бұл да сұрақ – неге бәрін соңына дейін ауыстырған жоқ? Сайып келгенде, егер мені кінәлі деп тапсам, мен қосымша тергеу жүргізуді талап етемін, өйткені бұл мәселе ашық күйінде қалды, – деді Бекбол Масалимов.
Талғат Омаров
