БҚО-да халыққа тегін заң көмегіне 100 млн теңге бөлінді

Осы ақшаға 7 санат бойынша 13000-нан астам батыс қазақстандықтар, олардың ішінде Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен оларға теңестірілген, аз қамтылған және көп балалы отбасылар, зейнеткерлер, I және II топтағы мүгедектер, жетім балалар, кәмелетке толмағандар, қандастар, өндірісте жарақат алған қызметкерлер, жыныстық зорлық-зомбылық құрбандары білікті көмек ала алады.

БҚО бойынша Әділет департаменті басшысының орынбасары Бақтығүл Агилманова мемлекет кепілдік берген заң көмегін көрсету шеңберінде үшінші жыл бойы халықты кәсіби адвокаттардың көмегіне мұқтаж болған жағдайларда мемлекет есебінен тегін заң көмегімен қамтамасыз етуге республикалық бюджеттен ақша бөлініп отырғанын айтады. Бұл көмектің мақсаты-азаматтардың санаттарына заңгерлік көмек көрсету. Өз құқықтарын қорғау үшін адвокат жалдай алмайтындар.

Мәселен, өткен 2022 жылы Мемлекет кепілдік берген заң көмегін 8422 батыс қазақстандықтар алды ( 2021 ж. – 6114, 2020 – 5560) және 2020 жылмен салыстырғанда оның көлемі 51,4% – ға ұлғайды.

Бұл ретте қаржыландырудың ұлғаюы да жүріп жатыр: егер 2022 жылға 78 млн теңге бөлінген болса, онда 2023 жылға қаржыландыру сомасы 100 млн теңгені құрады.

2023 жылы БҚО-ның 13000-нан астам тұрғыны заңгерлердің білікті көмегімен қамтылады деп күтілуде.

Мемлекеттен кепілдендірілген заң көмегіне кім құқылы?

Бақтығүл Агилманова заңгердің мемлекеттік көмегін 7 санат бойынша ҚР азаматтары ала алатынын түсіндіреді.

1) бұл алимент өндіріп алуға, зейнетақы мен жәрдемақы тағайындауға, оңалтуға, босқын немесе Кандас мәртебесін алуға ұмтылатын адамдар, сондай-ақ ата-анасының қамқорлығынсыз қалған кәмелетке толмағандар;

2) жыныстық зорлық-зомбылықтың, құл саудасының, терроризм актісінің құрбандары не азаптауға ұшыраған адамдар;

3) асыраушысының қайтыс болуынан келтірілген зиянды өтеуге қол жеткізетін өндірісте не ТЖ салдарынан қаза тапқан адамның отбасы мүшелері;

4) кәсіпорындар мен ұйымдардың жұмыс орнында денсаулыққа зиян келтіруден не қылмыстық құқық бұзушылықтан келтірілген зиянды өтеу мәселелері жөніндегі қызметкерлері;

5) Ұлы Отан соғысының қатысушылары, сондай-ақ ауған жауынгерлері, Таулы Қарабақ пен Тәжікстандағы действий қимылдарының ардагерлері, мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер, I және II топтағы мүгедектер, жасы бойынша зейнеткерлер;

6) көпбалалы отбасылар;

7)аз қамтылған отбасылар.

– Азаматтардың барлық аталған санаттары өздерін толғандыратын мәселелер бойынша құқықтық кеңес ала алады. Егер жағдай даулы болса, онда олар сот ісін қарағанға дейін адвокаттар мен заң кеңесшілеріне жүгініп, кәсіби заңгерлердің қолдауымен сот процесіне дайындала алғаны жөн, – дейді Бақтығүл Агилманова. – Заңда азаматтар мемлекет есебінен кәсіпкерлік қызметтен басқа барлық мәселелер бойынша тегін заң көмегін ала алады деп жазылған. Мысалы, егер адам, мысалы, ЖШС-ні жабу мәселелері бойынша тегін заң көмегіне жүгінсе, онда оған мемлекет есебінен бұл мәселені шешуде құқықтық көмек көрсетілмейді.

Кім негізінен кепілдендірілген заң көмегіне жүгінеді?

– Көп жағдайда адамдар әлеуметтік тақырып бойынша құқықтық кеңес алуға жүгінеді-бұл зейнеткерлер, мүгедектер, көп балалы аналар, олар зейнетақыны тарифтеу, мұраға алу, оңалту, санаторий-курорттық емдеу, ВТЭК-тен өту, кредиттер бойынша міндеттемелерді орындамау мәселелеріне алаңдайды,

көліктегі құқықтарға нұқсан келтіру, ілесіп жүретін мүгедектердің көру қабілеті бойынша жол ақысын төлеу. Адвокаттарға тұрғын үй беру, жұмысқа орналастыру мәселелері бойынша жетім балалар консультацияларға келеді – адвокаттармен бірге біз балалар үйінің тәрбиеленушілерімен кездесу және оларға құқықтық қолдау көрсету үшін Балалар ауылына, «Шаңырақ» жасөспірімдер үйіне консультацияларға бардық. Жеке сот орындаушылары бойынша халық арасында көптеген сұрақтар туындайды-адамдар қарыздар бойынша, мысалы, алимент бойынша атқарушылық іс жүргізу неге ұзақ айларға созылатынын түсінбейді. Адвокаттар әрбір нақты жағдай бойынша адамдармен жеке жұмыс істейді, – дейді Бақтығүл Агилманова.

Олардың жұмысын адвокаттар алқасы үйлестіреді. Бұл ретте Әділет департаменті адвокаттардың жұмыс сапасын қадағалайды. Мемлекет кепілдік берген заң көмегі шеңберінде жұмыс істейтіндер.

Кепілдендірілген заң көмегін көрсету тетігі қандай?

Мемлекеттік тапсырыс шеңберінде халыққа заң көмегін көрсетуге қатысты барлық мәселелер бойынша Сіз Орал қаласы, Н.Назарбаев даңғылы, 208 мекенжайы бойынша әділет департаментіне жүгіне аласыз немесе 51-35-45 нөмірі бойынша Департаменттің қабылдау бөлмесіне, Сондай-ақ электрондық поштаға қоңырау шала аласыз adilet.zko@adilet.gov.kz.

Адам заңгерлік кеңес алу үшін тікелей мемлекеттік тапсырыс шеңберінде тегін заң көмегін көрсетумен айналысатын адвокаттардың біріне немесе БҚО бойынша адвокаттар алқасының кеңсесіне мына мекенжайлар бойынша жүгіне алады: 5 шағын аудан., 30/2, 47 кеңсе (Назарбаев Зияткерлік мектептері ауданы); Абай даңғылы, 49; Ихсанов көшесі, 43. БҚО бойынша аудандарда мемлекеттік тапсырыс аясында халықпен жұмыс істейтін тағы 11 адвокат жұмыс істейді.

Бақтығүл Агилманова өткен жылы БҚО тұрғындарына 88 адвокат кепілдік берілген тегін заң көмегін көрсеткенін атап өтті. Биыл 69 адвокат осы көмек көрсету үшін Әділет департаментімен келісім жасасты.

Халыққа заңгерлік көмек көрсету жөніндегі мемлекеттік тапсырысқа қатысушы болу үшін адвокат қандай критерийлерге сәйкес келуі тиіс?

Оның адвокаттық қызметпен айналысуға лицензиясы болуы керек және адвокаттар алқасында болуы керек.

Сонымен қатар, тегін заң көмегіне жүгінген адамның таңдау құқығы бар-егер адвокат оған сәйкес келмесе, оны алмастыра алады.

Ол сондай-ақ БҚО адвокаттар алқасына адвокаттың әрекетіне немесе әрекетсіздігіне шағым жаза алады.

2022 жылы Әділет департаментіне адвокаттардың жұмысы бойынша 15 өтініш келіп түсті, оның ішінде екі шағым, сондай-ақ прокуратураның ұсыныстары. Осы шағымдар бойынша департамент қызметкерлері қызметтік тексерулер жүргізді. Бір жыл ішінде тәртіптік жазаға бір адвокат тартылды.

Адвокаттар халыққа кепілдендірілген көмек көрсетуге мемлекеттік тапсырыс бойынша жұмысы үшін қандай төлем алады?

Мемлекеттік тегін заң көмегін көрсетуге белгілі бір тарифтер белгіленген. Мәселен, заңгердің құқықтық кеңес беру және ауырлығы орташа істер бойынша 1 сағат жұмысында 1932 теңге мөлшерлемесі белгіленді, ауыр қылмыстар бойынша кеңес беру – 2691 теңге/сағ, аса ауыр қылмыстар бойынша – 3968 теңге/сағ.

– Бұл сомалар үлкен емес. Адвокаттардың мемлекеттік тапсырыс шеңберінде халыққа заң көмегін көрсетуге мүдделілігі артуы қажет. Бұл жұмысқа неғұрлым көп адвокаттар тартылса, халықты тегін заң көмегімен қамту соғұрлым көп болады, халықтың құқықтық сауаттылық деңгейі соғұрлым жоғары болады. Адвокаттың еңбегі мемлекет есебінен лайықты түрде төленуі тиіс, содан кейін заңгерлердің бізбен ынтымақтасуға, халыққа кеңес беруге ниеті болады, бұл үшін әлі де жұмыс істеу керек, – деп түйіндейді Бақтығүл Агилманова.

Людмила КАЛАШНИКОВА