БҚО-да 13 қызметкер өндірістегі жазатайым оқиғалардың құрбаны болды
Мәселен, 2023 жылдың басынан бастап облыстық еңбек инспекциясы өндірістік жарақаттану фактілеріне 13 тергеу жүргізді (2022 жылы — 19). Жұмыс орнында жазатайым оқиға салдарынан бір адам қаза тауып, тағы 12 адам ауыр жарақат алып, мертіккен. Бұл ағымдағы жылдың аралық қорытындысы. Инспекцияның мәліметінше, өткен жыл ауыр болды-БҚО бойынша өндірістік нысандарда 16 жұмысшы қаза тауып, кәсіпорындар мен ұйымдардың тағы 55 қызметкері жарақат алды.
БҚО еңбек инспекциясы басқармасының басшысы Асылұлан Досжанов Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте биылғы жылдың 4 толық емес айында өндірісте 13 батыс қазақстандықтар жарақат алғанын хабарлады – бұл 2022 жылмен салыстырғанда 44% – ға аз (23). Оның 12-сі ауыр нәтижеге ұшырады, бұл 2022 жылмен салыстырғанда бірдей (2022 ж.-12); 1 адам қаза тапты, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 4 адамға аз (5).
Еңбек жөніндегі бас мемлекеттік инспектор БҚО – да өндірістегі жазатайым оқиғалардың негізгі себептері: зардап шеккендердің өздері – 4 адамның өрескел абайсыздығы; жұмыс өндірісін қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру – 5; ЖҚЕ бұзушылық – 1, қауіпсіз еңбек тәсілдерін оқытудағы кемшіліктер-3 адам екенін атап өтті.
Асылұлан Досжанов 2022 жылдың қорытындысы көңіл көншітпейтінін атап өтті. Жүргізіліп жатқан профилактикалық іс-шараларға қарамастан, БҚО-да өткен жылы өндірістік жарақаттанудың өсуі байқалды.
Арнайы тергеу қорытындысы бойынша 2022 жылы 58 жазатайым оқиға тіркелді (оның ішінде 7 топтық), бұл 2021 жылмен салыстырғанда 10% – ға жоғары. Өткен жылы жұмыс орнында 71 адам жарақат алды, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 17% – ға өсті ( 59). Жалпы зардап шеккендердің 16-сы қайтыс болды, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 50% – ға өсті (8).
БҚО еңбек инспекциясы басқармасының мәліметінше, облыста өндірісте топтық жазатайым оқиғалар тіркелуде. Мәселен, 2022 жылы 7 топтық жазатайым оқиға салдарынан 20 қызметкер зардап шекті (2021 жылы 4 топтық жазатайым оқиға салдарынан 11 қызметкер зардап шекті).
Егер 2022 жылғы жазатайым оқиғалар мен зардап шеккендердің санын Экономикалық қызмет тұрғысынан қарасақ төмендегідей болады:
– бюджеттік ұйымдарда ең көп жарақат алады-жылына 18 жазатайым оқиға, 26 жарақат алған қызметкер;
– мұнай өнеркәсібінде – 9 жазатайым оқиға және 10 зардап шеккен;
– энергетика саласында – 6 жазатайым оқиға және 9 жарақат алған қызметкер;
– құрылыста -7 жазатайым оқиға және 7 адам жарақат алды;
– машина жасау саласында – 5 жазатайым оқиға және 5 зардап шеккен;
– ауыл шаруашылығында-4 жазатайым оқиға және 4 адам мертіккен;
– шағын бизнес ұйымдарында және басқа салаларда – 3 жазатайым оқиға және 3 зардап шеккен;
– коммуналдық шаруашылық кәсіпорындарында -2 жазатайым оқиға және 3 жарақат;
– автомобиль көлігі саласында-1 жазатайым оқиға және 1 жәбірленуші.
Бұл ретте, мұнай-газ, энергетика және құрылыс салаларында өндірісте жарақаттанудың 30-50% – ға өсуі байқалады.
Неліктен жұмысшылар өндірістік жарақат алады?
Асылұлан Досжанов 28% жағдайда компаниялар мен ұйымдардың қызметкерлері ЖКО салдарынан мүгедек болып, қаза табатынын; 18% – да – қаза болу мен мертігудің себебі биіктіктен құлау болатынын; 17%-да-адамдар қозғалатын, ұшатын, айналатын заттар мен бөлшектердің әсерінен жарақат алатынын; 8% – да -электр тогының соғуына байланысты; 5% жағдайда жұмысшылар заттардың, жердің опырылуынан зардап шекті; және 4%-басқа себептерге байланысты.
– Құрылыс саласында оқиғалардың негізгі түрлері көбінесе жұмысшылардың биіктіктен құлауы, сондай-ақ жұмыс өндіру учаскесін қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру, ақаулы машиналарды, механизмдер мен жабдықтарды пайдалану салдарынан заттардың, материалдардың, жердің құлауы, құлауы, құлауы, қауіпсіз еңбек тәсілдерін оқытудың жеткіліксіздігі, сондай-ақ зардап шеккендердің өздеріне дөрекі абайсыздық болып табылады, – деді еңбек жөніндегі бас мемлекеттік инспектор БҚО-да. – Мәселен, өткен жылы «07 Group»ЖШС құрылыс объектісінде жұмысшы қаза тапты. Бетонды қалыпқа құю кезінде бетоншы өзі тұрған құрылыммен бірге 3 қабаттың биіктігінен құлады. Арнайы тергеу барысында комиссия құрылымның (бадяның) қанағаттанарлықсыз күйде екенін және жұмыс кезінде дәнекерлеу тігістерінен шыққанын анықтады. Жазатайым оқиғаның негізгі себебі ақаулы жабдықты пайдалану, сондай-ақ қауіпсіз еңбек тәсілдерін оқытудағы кемшіліктер болды. Тараптардың жауапкершілігі келесідей бөлінді: жұмыс берушінің кінәсі – 100%, қызметкердің кінәсі-0%.
Энергетика саласында, Досжановтың айтуынша, оқиғалардың негізгі түрлері еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелерін бұзу салдарынан электр тогының соғуы, жұмыс өндірісін қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру, сондай-ақ зардап шеккендердің өздеріне дөрекі абайсыздық болып табылады. Мәселен, 2022 жылы «Батыс Қазақстан өңірлік электржелілік компаниясы» ЖШС-де 10 квт кабельдік желілердің зақымдану орнын жөндеу кезінде кабельдік желілерді жөндеу және монтаждау жөніндегі Электромонтерлер бет пен қолдың электрлік күйіктерін алды. Арнайы тергеу барысында комиссия кабельдік желілер мен трансформаторлық қосалқы станция қызметінің инженері жұмыс орнын дайындау жөніндегі техникалық іс-шаралардың сапалы орындалуын қамтамасыз етпегенін, ал жұмыскерлер рұқсат беру алдында жұмыс орнын дайындау жөніндегі техникалық іс-шаралардың орындалуына көз жеткізбегенін және рұқсат беру нарядынсыз жұмысқа кіріскенін анықтады. Жазатайым оқиғаның негізгі себебі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелерін бұзу, жұмыс өндірісін қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру, сондай-ақ зардап шеккендердің өрескел абайсыздығы болды. Тараптардың жауапкершілігі келесідей бөлінді: жұмыс берушінің кінәсі-50%, қызметкердің кінәсі-50%.
Мұнай-газ саласында оқиғалардың негізгі түрлері жұмыс орындарын қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру, қауіпсіз еңбек тәсілдерін оқытудың жеткіліксіздігі салдарынан қызметкерлердің биіктіктен құлауы болып табылады. Мәселен, мысалы, «Weatherford-CER» ЖШС–де жұмысшылар сағалық герметизатор платформасын (RCD) монтаждау кезінде автогидроөткізгіш себетінің ішінде жұмыс істеді, кенеттен автогидроөткізгіш себеті төңкеріліп, нәтижесінде екі қызметкер де автогидроөткізгіш себетінен шамамен 2,5-3 метр биіктіктен құлады.
Арнайы тергеу барысында комиссия жазатайым оқиғаның себебі қауіпсіз еңбек тәсілдерін оқытудағы кемшіліктер екенін анықтады. Тараптардың жауапкершілігі келесідей бөлінді: жұмыс берушінің кінәсі – 100%, қызметкердің кінәсі-0%.
– Талдау көрсеткендей, жазатайым оқиғалардың көпшілігінде жұмыс берушілер еңбек заңнамасының талаптарын орындамайды, қауіпсіздік техникасы мен еңбекті қорғаудың базалық талаптарын елемейді, – деді Асылұлан Досжанов. – Барлық жазатайым оқиғалар техногендік сипатта болмайды, олар жұмыс беруші тарапынан жұмыстарды жүргізуге бақылаудың болмауының, қызметкерлердің өздері техниканы сақтамауының, өндірістегі адамдарды жеке қорғаныш құралдарымен және арнайы киіммен қамтамасыз етпеуінің нәтижесі болып табылады. Егер жұмыс берушілер өз қызметкерлерін жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етсе, жұмыста қауіпсіздік талаптарына сәйкес келетін механизмдер мен жабдықтарды пайдаланса және қызметкерлерді қауіпсіздік техникасы бойынша оқыту мен нұсқауды уақытында жүргізсе, іс жүзінде барлық жазатайым оқиғалардың алдын алуға болады.
Людмила КАЛАШНИКОВА
