БҚО қоғамшылары «Зенит» зауытын түрік инвесторына сатуды көпшілік дауыспен қолдады
Қазақстандағы ең көне қорғаныс кәсіпорнының болашақ тағдырын талқылау жөніндегі отырыста Облыстың қоғамдық кеңесінің мүшелері әскери зауытты НАТО блогына кіретін елден инвестордың жеке қолына беру туралы шешімнің қаншалықты стратегиялық тұрғыдан дұрыс болатыны туралы сұрақтар қойып, тіпті «Мемлекетті тонап алғандардан ақша алып, оларды кемелер өндірісін жаңғыртуға салуды» ұсынды». Зауыт басшылары ҚР ҰҚК — нің «Зенитте» жылына бір әскери кемеге тапсырыс беру жоспарында бар екендігімен бөлісті. Егер кәсіпорын заманауи кемелерді шығару үшін жаңартылмаса, онда зауыт жақын арада жұмысын тоқтатады.
БҚО Қоғамдық кеңесінің отырысына онлайн режимде ҚР өнеркәсіп және құрылыс вице-министрі Азамат Бейспеков қатысты. Ол «Зенит «Орал зауыты» АҚ акцияларының 85% – ы кәсіпорынды жаңғырту, жаңа технологияларды тарту үшін сатылымға шығарылатынын айтты.
Конкурстық сату болады ма, әлде инвестор анықталған ба?
Бұған дейін вице-министр Каспийде жүзетін кеме жасау зауытын салуға салынған инвестицияның орнына – түрік құрылыс компаниясы зауытты сатып алуға дайын екенін мәлімдеді.
«Біз табысты жұмыс істейтін зауыт қуатты сақтауы керек екенін түсінеміз. Бізді кеме жасау зауытын салатындардың серіктеріне баруға ешкім мәжбүрлемейді. Олар оны салып, өндірісті ұйымдастырған кезде, біздің «Зенит» зауыты жұмыссыз қалуы мүмкін, өйткені ол бәсекелестікке төтеп бере алмайды. Жаңа компания Каспий жағалауында юолады, өйткені Жайық таяздануда. Мен зауытта 11 қарашада болдым, ұжыммен кездестім. Келіссөздерден кейін қызметкерлердің едәуір бөлігі менің ұсыныстарымды қолдады. Міндет-зауытты сату емес, мемлекет одан көп табыс көрмейді. Ең бастысы – «Зенитке» ұзақ уақыт бойы жүктелетіндей кооперацияны қамтамасыз ету», – деп түсіндірді зауытты түрік инвесторларына сату жайлы Азамат Бейспеков.
– Неге Министрлік, мысалы, Ресейден инвесторларды тарта отырып, Ашық конкурс өткізбеске. Біздің зауыт Ленинградтан соғыс жылдарына көшірілді. Енді шенеуніктер зауытты НАТО-ға мүше Түркиядан келген компанияға 85% сатқысы келеді. Бұған қалай жол беруге болады? Жалпы, біздің парламент спикері Мәулен Әшімбаев қорғаныс кәсіпорындары мемлекеттің меншігінде болуы тиіс екенін айтты. Менің ойымша, оның ойлары дұрыс,-деді БҚО қоғамдық кеңесінің мүшесі Ұзақбай Ғабдулин вице-министрдің ұсынысына.
– Біз зауытты түрік инвесторына сатпаймыз. Біз сіз айтқандай конкурс жариялаймыз. Егер конкурс барысында неғұрлым тиімді инвесторлар мәлімделсе. қайық жасаудың неғұрлым тиімді шарттары мен жақсы технологияларын ұсынатын болсақ, біз олардың пайдасына таңдау жасаймыз, – деп түсіндірді Азамат Бейспеков.
Облыстық Қоғамдық кеңестің өкілі Қайдар Қапанов бұл сөздерге вице-министрдің айтуынша, 2023 жылдың 28 шілдесінде үш тарап – түрік құрылыс компаниясы, мемлекеттік әскери корпорация және «Зенит»АҚ арасында келісімге қол қойылған.
— Сіз қазір «Зенитті» жеке инвесторға беру бойынша конкурстың басқа да нұсқаларын қарастыратындығыңызды айтып отырсыз. Бұл маған түсініксіз. Сіз қазір түрік инвесторына кері қадам жасап жатқандай сезінесіз бе? Және тағы. 11 желтоқсанда селекционерлермен кездесуде Сіз «Зенит» зауыты өзінің қолданыстағы профилі бойынша жүктелетін осындай кооперация құрылатынын айттыңыз. Сұрақ туындайды: егер қазір кеме жасау зауыты болса, Ақтаудағы әскери-теңіз зауыты салынады, онда екі бәсекелес кәсіпорын қалай кооперацияланады? – өнеркәсіп вице-министрі Қайдар Қапанов өз сұрақтарын қойды.
Азамат Бейспеков жауап ретінде қоғам қайраткерін кері қадам жасамайтынына сендірді. Келісімге қатысты-оған «Зенит» зауытының басшылығы қол қойды ол қорғаныс кәсіпорнын жекешелендіру туралы мәселе шешілгенге дейін жүзеге асыратын жобалар бойынша түрік компаниясымен бірлескен қызметке қатысты. Жекешелендіру мәселесіне ешқандай қатысы жоқ.
– Кеме жасау зауытының «Зенит» зауытымен кооперациясы олар бірлесіп жұмыс істейтін болады. Біз кеме жасау зауытының құрылысын тоқтата алмаймыз. Зенитті салатындар, ертең жаңа кәсіпорын сатып алушыға қарағанда жақсы шешімдер, технологиялар мен кемелерді ұсынады Сондықтан, қазірдің өзінде біз «Зенит» жаңа кәсіпорынмен жаңғыртылып, кооперацияға кіруді ұсынамыз. Әйтпесе, ол бәсекелестікке төтеп бере алмайды және тапсырыссыз қалады», – деді өнеркәсіп вице-министрі жағдай туралы.
Ол инвестор үшін зауыттың құны бойынша түпкілікті шешім әлі қабылданбағанын атап өтті-зауыттың үлесі 85% емес, 45% немесе одан да аз сатылуы мүмкін.
Мемлекетке өзінің қорғанысын тапсырыспен қамтамасыз етуге не кедергі?
— Сіз жақын арада, 3-4 жылдан кейін «Зенит» зауыты мемлекеттік тапсырыстан айырылуы мүмкін деп мәлімдейсіз. Орал жұртшылығында бір сұрақ туындайды: «ҚР мемлекеті стратегиялық әскери саланың бас инвесторы болып табылады. Біздің мемлекетімізге өзінің әскери профилін сақтаған зауыт бойынша ұзақ мерзімді қорғаныс тапсырысын қамтамасыз етуге, қорғаныс саласына ақша салуға не кедергі?»- деп нақтылады вице-министрден Қайдар Қапанов. – Менің жеке көзқарасым: қорғаныс саласына жеке инвесторларды тарту мүмкін емес, салада мемлекетке бақылауды 100% сақтау және мемлекет есебінен әскери зауыттарды жаңғырту қажет.
– «Зенитті» жүктеуге келетін болсақ, мемлекет әрқашан кәсіпорынды ең аз жүктемемен қамтамасыз етеді. Бірақ біз тапсырыс берушілерге ҚР Шекара қызметі, ҚР Ұлттық қауіпсіздік Қарулы Күштері Ақтауда заманауи қайықтардың баламалы өндірушісі пайда болған кезде «Зениттен» қайықтар мен кемелерді сатып алуды ұдайы айта алмаймыз. Біз «Зениттің» дамып, жақсы қорғаныс техникасын жасағанын қалаймыз, – деді Азамат Бейспеков.
Оның айтуынша, инвесторды тарту шарттарының бірі-зауытты жаңғыртуға ақша салу міндеттемесі болып табылады. Екінші шарт – қорғаныс кәсіпорны қызметінің бейінін сақтау.
БҚО Қоғамдық кеңесінің мүшесі Алтынай Есқалиева Қорғаныс зауыты мемлекеттің қарауында қалуы тиіс деген жоспарда Қайдар Қапановты қолдады.
– «Зенит» бізге кеңестік өткеннен келді. Тәуелсіздік жылдарында ол қайта құрылып, тіпті пайдалы болды. Мен ашуландым. Оралда қорғаныс кәсіпорнын шетелдік инвесторға беруге қарсы сөйлейтін адамдар көп. Әрине, оны жаңарту керек. Қазір мемлекет зауытты жұмыс істеуі үшін тапсырыстармен қамтамасыз етуі керек. Мемлекетімізді тонап, оны «зенитті» жаңғыртуға салғандардан ақша алыңыз, – деді Алтынай Есқалиева.
Қоғам қайраткері Нұрлан Сәдір ешбір жағдайда Қытай, Иран, Ресей және Солтүстік Корея сияқты елдерден инвестор ретінде серіктестер тартуға болмайды деген пікірімен бөлісті.
Егер бюджет тапшы болса, жеке меншік иесі қорғанысты қамтуы керек пе?
Қоғамдық кеңестің мүшесі Бақчан Нұрбаев әріптестеріне қарсы «Зенитті» жекешелендіруді «жақтайтынын» мәлімдеді.
— Менің кәсіпорнымның жанында бір кездері үлкен «Омега» қорғаныс зауытының корпустары орналасқан. Қазір онда ондаған түрлі кәсіпорындар жұмыс істейді. Ал зауыттың өзі құлдырады. Мен «Омега» тағдырын «Зенит»зауыты да қайталайма деп қорқамын. Неліктен? Өйткені қазір біз: «Мемлекетке зауытқа ақша салу керек!» дейміз, бірақ кешіріңіз, егер бюджет тапшы болса, онда «Зенитті»модернизациялау үшін ақшаны қайдан алуға болады? Біз ұзақ уақыт бойы Ұлттық қорға» кірдік», зейнетақы қорынан жылу энергетикасына ақша алып отырмыз. Осындай қарқынмен біз 2-3 жылдан кейін «Зенитте» тапсырыстар болмайтынына келеміз және оның аумағында сауда орталығы ашылады, – деді Нұрбаев.
Бақчан Нұрбаев Түркия мен НАТО-ның Қазақстанға қауіп төндірмейтінін, депутаттары біздің Солтүстік аумақтарымызға үміткер екендігі туралы күн сайын айтатын кейбір көрші елдерден айырмашылығын атап өтті. Қоғам қайраткері түріктер зауытты өздеріне апармайтынын, ал егер олар өндірісті жаңғыртуға қаражат салса, онда кәсіпорын ұжымы жұмыспен қамтылатынын айтты.
«Біз флотты қайықтармен толтырдық, енді тапсырыс жоқ»
Қоғамдық кеңес мүшелерінің алдында «Зенит» зауытының бас директоры Қадыржан Мұқанов сөз сөйледі.
Ол директор лауазымында 9 ай жұмыс істегенін, өзі – бұрынғы әскери, запастағы 1 дәрежелі капитан, ҚР Әскери-теңіз күштерінде қызмет еткенін, жағалау күзетінің қолбасшысы болғанын, Каспий теңізі мен күш құрылымдарын ішінен білетінін айтты.
Қадыржан Мұқанов «Зенит» зауытында жасалған кемелерді жағалау күзетінің қарауына жеке қабылдағанын атап өтті. 30 жыл ішінде зауыт 34 кеме мен қайық шығарды. Қазір олар Каспийде қолданылады. Бірақ олардың жауынгерлік қасиеттері күш құрылымдарының сұраныстарын қанағаттандырмайды-қазір 1000 – 1500 тоннадан асатын кемелер қажет, зауыттың қуаты мұндай кемелерді шығаруға мүмкіндік бермейді.
– Зауыттың қуатын жақсарту үшін жаңа технологиялар, өндірісті жаңғырту қажет. «Зенит» елдің қорғаныс кешенінің мүддесі үшін жұмыс істеуі керек. Бізге заманауи кемелерді жасау үшін қандай инвестор ақша салатыны маңызды емес, – деп түсіндірді кеме жасау зауытының директоры.
Оның айтуынша, «Зенит» зауытында 800 адам жұмыс істейді. Ұжым алдында жалақы бойынша қарыздар жоқ. Кеме жасаумен айналысатын зауыт қызметкерлерінің орташа жалақысы айына 260-310 мың теңгені құрайды.
Қоғамдық кеңес мүшелері «Зенит» басшылығынан сұрады: зауыт ұжымы кәсіпорынды жеке инвесторға сатуға қалай қарайды?
Директордың өндіріс жөніндегі орынбасары Виктор Фатилин көптеген зауыт жұмысшылары зауытты жаңарту бастамасын қолдайды деп жауап берді.
– Адамдар зауытқа жұмыс істеуге, отбасыларын асырауға келді. Екі-үш жыл бұрын бізде үлкен жүктеу сәтсіздіктері болды, жұмысшылар ақысыз демалысқа кетті. Болашақта, егер зауыт модернизациядан өтпесе, мұндай жағдайлар жиі пайда болады. Қорғаныс министрлігіне қазір біз жасай алмайтын кемелер қажет. Біздің өңдеу жабдықтары ескірген, ол 1960-1970 жылдары өндірілген. Бізде ескі технологиялар бар. Біз флотты кемелерімізбен қанықтырдық және ҰҚК-нің болашағы зор жоспарларында зауыт жылына 1 қайық тұрады. Ал зауыт үшін жылына бір қайық шығару деген не? Бұл аз. Зауыттағы көптеген адамдар зауытқа инвестор қажет екенін түсінеді, әйтпесе кәсіпорын жұмысын тоқтатады, – деп түсіндірді Виктор Фатилин.
Қадыржан Мұқанов өнеркәсіп вице-министрі Азамат Бейспековтің «Зенитке» сапары кезінде зауыт ұжымы кәсіпорынды жиі инвесторға беру кезінде талаптар қойғанын атап өтті: кеме жасауда тәжірибесі бар ҚР, кеме жасау саласындағы зауыттың мамандануын сақтау, қызметкерлер штатын сақтау, өндірісті жаңғыртуға және жаңа технологияларды енгізуге қаражат салу, кәсіпорынды қорғаныс мемлекеттік тапсырысын орындаушылар тізілімінде жалғыз зауыт ретінде сақтау.
Вице-министр зауыт жұмысшыларының талаптарына қандай жауап болғанын, «Зенит» басшысы қоғам қайраткерлеріне айтпады.
Отырыс соңында БҚО Қоғамдық кеңесінің төрағасы Ербол Салықов ОС мүшелеріне»Зенит» зауыты бойынша бастамалардың біріне дауыс беруді ұсынды:
– Кәсіпорынның стратегиялық дамуы тек мемлекет есебінен;
– Шетелдік әріптестермен ынтымақтастық жолымен шетелдік инвестициялар мен заманауи технологияларды тарту (кәсіпорынның мемлекетке бақылауы сақталған жағдайда);
БҚО ҚК – нің 21 мүшесінің 15-і зауытты жеке инвесторға беру үшін «жақтап» дауыс берді, 5-і қорғаныс кәсіпорнының мемлекет қарауында қалуын және кеңестің 1 мүшесі дауыс беруден бас тартты».
Людмила КАЛАШНИКОВА
ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ: Оралдағы кеме жасау зауытының 85% акциясын түрік компаниясы сатып алғысы келеді
Смайылов кеме зауытын салатын инвесторды тезірек табуды тапсырды
Оралда «Зенит зауыты» түркиялық кәсіпорындармен бірлесіп, әскери кемелер жасайды
