БҚО-дағы сенімгерлік басқарушылардың үштен бірі қаржы проблемаларына байланысты мемлекеттік объектілерді мерзімінен бұрын қайтарады
БҚО бойынша Тексеру комиссиясының аудиторлары бұл мемлекеттік объектілерді жеке меншікке беру үшін жауаптылар – ең алдымен коммуналдық меншікті басқару – бизнес алдындағы міндеттерді нақты тұжырымдай алмайтындықтан болады деп санайды: олар Объектілерді сенімгерлік басқаруға беруді қандай мақсатта жоспарлап отыр және сенімгерлік басқарушылардан қандай қаржы құюды күтуде. Кәсіпкерлердің өздері кейде нақты түсінікке ие емес: олар мемлекет меншігіндегі объектілерден қалай ақша таба алады, сол жерде шығынға ұшырайды, содан кейін мүліктік кешендерді мемлекетке қайтарады.
Осы жылдың басынан бастап БҚО бойынша тексеру комиссиясы облыстық коммуналдық мүлікті сенімгерлік басқаруға беру жөніндегі 2016-2023 жылдары жасалған шарттарға тексеру жүргізді.
– Аудит нәтижелері осы салада жинақталған бірқатар проблемаларды көрсетті. Бірақ олар шешіледі. Ең алдымен, объектілерді сенімгерлік басқаруға берудің ашықтығын қамтамасыз ету қажет, көп жағдайда жұртшылық та, депутаттар да қандай объектілер сенімгерлік басқаруға берілгені және қандай шарттармен берілгені туралы ақпаратты иеленбейді. Бұл туралы ашық дереккөздерде деректер жоқ. Маңызды мәселе объектілерді сенімгерлік басқаруға берудің орындылығын негіздеу болып табылады. Басқару органы әкімдікке жиі ұсынған ақпарат объектіні сенімгерлік басқаруға беру себептерін тиісті түрде ашпайды. Біздің ойымызша, мемлекеттік меншік объектілерін жеке қолға бермес бұрын, жергілікті атқарушы органдар депутаттармен, Қоғамдық кеңес мүшелерімен барлық даулы мәселелерді талқылауы тиіс. Шығуда сапалы жобаларды алу үшін мемлекеттік меншікті сенімгерлік басқаруға беру шарттарын мұқият пысықтау қажет. Менің ойымша, бүгінде облыс бойынша сенімгерлік басқаруға берілетін нысандар көп емес. Жеке қолға беру бизнестің жағдайды түзетіп, мемлекеттік кәсіпорынды залалсыздыққа ұшыратуы, оның жұмыс сапасын арттыруы үшін жүргізілуі тиіс, – деп түсіндірді БҚО бойынша Тексеру комиссиясының мүшесі Есбол Қиысметов.
Мәселен, соңғы 8 жылда облыстық коммуналдық мүлікті сенімгерлік басқаруға беру бойынша 49 шарт жасалды. Олардың 30 – ы электрмен жабдықтау және газбен жабдықтау объектілері болып табылады, олар пайдалануға берілгеннен кейін тендер өткізбей пайдаланушы ұйымдарға – «ЗапКазРЭК» ЖШС, «ҚазТрансГазАймақ» АҚ-ға беріледі, 19 шарт-бұл (5) және сатып алу құқығынсыз (14) объектілерді беру.
Өндіріп алу құқығымен және құқығынсыз жасалған 19 сенімгерлік басқару шартының 6 шарты мерзімінен бұрын бұзылды:
Мәселен, 30.11.2022 жылғы № 2 Шартты Еркін Гаухар Қазбекқызымен (3 жыл мерзімге мал сою алаңымен ветеринариялық пунктті басқаруға) кәсіпкер шарттық талаптарды орындау бойынша қаржылық қиындықтарға байланысты жарты жылдан кейін – 26.07.2023 жылы бұзды.
Сенімгердің бастамасы бойынша-«Батыс Қазақстан облыстық волейбол федерациясы» ҚБ («Жайық» волейбол клубын 5 жыл мерзімге алды) – сенімгердің қаржылық – экономикалық жағдайына байланысты 14.11.2017 жылғы сенімгерлікпен басқару шарты да бұзылды – сондай-ақ жарты жылдан аз уақыт өткен соң-23.04.2018 жылы.
5 жыл бойы «Жастар» стадионын және «Айғаным»ЖК өз есебінен ұстай алмады. Олар 06.05.2020 жылы сенімгерлік басқару шартын жасасты, ал пандемия мен туындаған қиындықтарға байланысты 17.11.2020 жылы стадионнан бас тартты.
«Аспазшы» ЖШС 16.06.2020 жылы «Сервис және жаңа технологиялар колледжі» МКҚК басқармасына 10 жыл мерзімге қабылдады. Шарт 16.11.2023 жылғы сенімгерлік басқарушының бастамасы бойынша оның қаржылық қиындықтарына байланысты бұзылды.
07.07.2020 жылы Оралбай Жақсымбетов «Ақжайық «футбол клубы» ЖШС сенімгерлік басқару шартын 5 жыл мерзімге бұзды (07.06.2018 жылы жасалған). Оралбай Жақсымбетов оның ЖШС ҚҚС бойынша есепке қойылмаған кезеңде айналым жасағаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылғанын және 223,8 млн теңге айыппұл салғанын атап өтті. Кәсіпорындар банктік шотқа шектеу қойды, нәтижесінде сенімгер келісімшарттық міндеттемелерді тиісті түрде орындай алмады.
Облыстық Тексеру комиссиясының мүшесі Мемлекеттік сатып алу және коммуналдық меншік басқармасы атынан құрылтайшының өзі сот арқылы шарттарды бұзудың бастамашысы болған жекелеген жағдайлар бар екенін атап өтті. Мысалы, билік «Banem» ЖШС («DAT SPORT» ЖШС) «Ақжайық»стадионының сенімгерлік басқарушысына (жалпы ауданы 2175,6 шаршы метр, футбол алаңы бар 3 қабатты ғимарат) қатысты сотқа талап арыз берді. Сотқа жүгінудің себебі сенімгерлік басқарушының шарт бойынша өз міндеттемелерін орындамауы болды-нәтижесінде объект коммуналдық меншікке қайтарылды.
Мемлекеттік сатып алу басқармасы сондай-ақ «БҚО Батыс Қазақстан индустриалды колледжі» МКҚК – «РФММ» ЖШС-нің сенімгерлік басқарушысына оның жұмысының бірінші жылынан кейін сотқа талап арыз берді. Бірақ олар өз талаптарын дұрыс көрсетпеді-соттан шартты бұзуды және «РФММ» ЖШС-ні шарттық міндеттемелерді орындауға мәжбүрлеуді сұрады.
БҚО Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты талапты қанағаттандырудан бас тартты, өйткені онда өзара ерекше талаптар бар-шартты бұзған кезде сенімгерлік басқарушы кез келген міндеттемелерді орындаудан босатылады.
– Коммуналдық меншік объектілерін беру мемлекет үшін де, бизнес үшін де өзара тиімді болуға тиіс. Бірақ көбінесе сенімгерлік басқару конкурстарына қатысатындар объектіден қанша пайда алатынын толық түсінбейді. Мемлекеттік кәсіпорындарда көптеген шығындар бар, бірақ іс жүзінде пайда жоқ. Осы жерден кәсіпкерлер мемлекеттік объектілерге қызмет көрсетуде қаржылық қиындықтарға тап болады. Кәсіпкерлер мен мемлекеттік органдар сенімгерлік басқаруға беру жөніндегі жобаларды ашық талқылауды жүргізе алатын диалог алаңы құрылуы тиіс деп ойлаймын: әркім кәсіпорынның дамуына қандай инвестициялар тарту керектігін және болашақта сенімгерлік басқарудан қандай табыс алуға болатынын көре алуы үшін-деді Есбол Қиысметов.
Людмила Калашникова.
