«12% ҚҚС мөлшерлемесіне тимеңіз,оның орнына тауарларды контрабандалық әкелумен айналысыңыз» – БҚО кәсіпкерлері
Сейсенбі, 11 ақпанда жергілікті кәсіпкерлердің ҚР Үкіметі салық кодексіне түзетулерді талқылау үшін аймаққа жіберген жұмыс тобымен кездесуі кезінде ҚҚС мөлшерлемесін 16% – ға дейін көтеруге қарсы болды. Бұл шара, Орал кәсіпкерлерінің пікірінше, микробизнесті жояды, орта бизнесті дамыту мүмкіндігінен айырады және азық-түліктің күрт қымбаттауына және халық арасында сатып алу сұранысының төмендеуіне себеп болады.
Кездесу барысында ҚР Ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Өмірбеков пен Мемлекеттік кірістер комитеті төрағасының орынбасары Жәнібек Нұржанов БҚО бизнес-қоғамдастығы алдында жалпыға мәлім ақпаратты жариялады. Мемлекеттік бюджетте ақша массасының тапшылығы қалыптасты, Ұлттық қордан алу барлық мүмкін мөлшерден асып түседі.
Енді бюджеттегі тесіктерді жабу үшін ҚР Үкіметі ҚҚС мөлшерлемесін 16% – ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады.
Спикерлердің айтуынша, ҚҚС мөлшерлемесін 16% – ға дейін арттыру және саралау бюджеттің құбылмалы мұнай кірістеріне тәуелділігін азайтуға, Ұлттық қордың жинақ функциясын күшейтуге және басым мемлекеттік жобаларды қаржыландыруға мүмкіндік береді.
ҚҚС мөлшерлемесі 16% – ға дейін көтерілгеннен кейін бір жыл ішінде бюджетке қосымша 5-7 триллион теңге түседі, олар инфрақұрылымды, тұрғын үй құрылысын және басқа да әлеуметтік бағдарламаларды жақсартуға жұмсалады.
Спикерлер бұл соманың 2,5 триллион теңгесі ел экономикасын қолдауға – бизнесті дамыту жөніндегі бағдарламаға, кәсіпкерлердің кредиттері бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялауға жұмсалатынын атап өтті.
Алайда, әкелінетін импорттық өнімге салынатын салықты арттыру есебінен бюджетті толықтыру перспективалары БҚО кәсіпкерлерінде оптимизм тудырмады. Олардың көпшілігі бұл шара ойластырылмаған және ұзақ мерзімді перспективада ел бюджетінің жай – күйін жақсартпайды және экономиканы сауықтырмайды деп айтты.
– Бір кездері бұрынғы президент Назарбаевтың атынан билік халықпен жасырын шарт жасасқан – біз сізге қол тигізбейміз, ал сіз ақшамыздың қайдан келгенін сұрамайсыз. «Жұмыс істе, ақша тап», — деген хабарлама жоғарыдан келді. Содан кейін билік халыққа 12% ҚҚС төлеуге мүмкіндік берді. Және бәрі тыныш дамыды. ҚҚС мөлшерлемесінің өзгеруі қазір жағымсыз салдарға әкеледі. Сіз қазір қылыштың жүзінде жүрсіз. Біз, Орал кәсіпкерлері, сізден сұраймыз: «Бұл жаулап алу – 12% ҚҚС-қа қол тигізбеңіз, өтінемін. Жағдайды қоздырмаңыз. Ақшаны басқа жерден іздеңіз», – деді кәсіпкер Дархан Сариев.
– Ақша мұнда көмілген жоқ, Қытайдан тауарлар контрабандасымен жақсы жұмыс жасаңыз. Барлық кәсіпкерлер Қорғаста контрабанданың өркендегені туралы айтады. Бірқатар тауарлар елге Қытайдан салық төлемей әкелінеді. Адамдар ол жерге қалтасында ақшамен келеді, тауарларға қолма-қол ақша төлейді. Сіз мұны жақсы білесіз. Барлық ережелер бойынша импорттық тауарларды әкелетін адал кәсіпкерлер ҚҚС төлейді. Контрабандамен айналысатын адал емес сатушылар тыныш дамып, электронды саудаға түсіп үлгерді, бірақ олар ҚҚС төлемейді. Қытайдан контрабандалық тауарларды ретке келтіру керек, содан кейін бюджетте ақша пайда болады.
«Эмили Групп» консалтингтік компаниясының басшысы Фарид Бахтиозин, БҚО Кәсіпкерлер палатасының Өңірлік кеңесінің мүшесі оған үлкен тәжірибесі бар бухгалтер ретінде ойын ережелері түсініксіз екенін атап өтті, өйткені Үкіметтің ҚҚС мөлшерлемесін көтеру туралы ұсынысында нақты параметрлер мен есептеулер жоқ.
– ҚҚС бойынша шекті 15 млн теңгеге дейін төмендету бойынша Сіздің ұсынысыңыз барлық кәсіпкерлерді ҚҚС төлеуші еткіңіз келетінін көрсетеді. Бірақ бүкіл шағын және орта бизнесті бір уақытта салық салудың бірыңғай шеңберіне енгізу мүмкін емес. ҚҚС-бұл өте күрделі салық, мен кәсіби бухгалтер ретінде оның барлық нюанстарын түсіну өте қиын деп айта аламын. Көптеген кәсіпкерлер айыппұлдарды, жабылуды, жеке трагедияларды күтуде, – деді Фарид Бахтиозин. – Сіз бизнестің бір бөлігі үшін бөлшек салық 10% – ға дейін сақталады деп айттыңыз, бірақ сонымен бірге осы салық режимі бойынша жұмыс істеуге құқығы бар барлық қызмет түрлерінің сақталуына кепілдік бермейсіз. Сонымен қатар, қызмет түрлерінің тізімін депутаттар атынан ҚР Парламенті емес, үкіметтің өзі бекітеді және біз шартты түрде 197 қызмет түрінің 40 немесе 30 қызмет түрі қалатындығынан сақтандырылмаймыз.
Кәсіпкер денсаулық сақтау саласына бұрын ҚҚС салынбағанын атап өтті. Салық кодексіне енгізілген түзетулер жобасында барлық әкелінетін импорттық дәрі-дәрмектерге 10% ҚҚС мөлшерлемесін енгізу көзделеді, бұл медициналық препараттар бағасының өсуіне әкеледі.
– Неліктен біздің елде бөлшек салық салумен оң нәтиже берген тәжірибені қолдануға болмайды? Ірі бизнес үшін ҚҚС болды және қалсын, ал қалған бизнес бөлшек салықты қолдансын. 4 емес,мысалы, 5 немесе 6%. Бұл тауарлар мен қызметтерді сатып алушылар үшін олардың құны ҚҚС-қа байланысты бағаның елеулі өсуінің орнына 1 немесе 2% – ға өскенде онша байқалмайды, – деді кәсіпкер өз ойын дауыстап.
Сөз сөйлеушілердің сұрақтарына жауап бере отырып, Ұлттық экономика министрлігі мен Мемлекеттік кірістер комитетінің спикерлері салық салудың жаңа нормалары әлі күшіне енбегенін үнемі атап өтті. Жұмыс топтарының 20 ақпанға дейін бизнеске арналған салық ставкаларын өзгерту бойынша өңірлерден ҚР Үкіметіне ұсыныстар әкелуге уақыты бар.
Осы ұсынысқа жауап ретінде кәсіпкер Нұрлан Мұхамбетқалиев бюджет тапшылығы жағдайын шешуге өз көзқарасын берді: «ҚҚС көтерудің қажеті жоқ. Шығарылған өнімнің өсуіне байланысты еңбек өнімділігін арттыру қажет. Ал егер Астанада қажетті мамандар болмаса, онда өңірлерден бизнес пен сарапшыларды тарту қажет».
– Сіз мұндай маңызды шешім қабылдай алмайсыз-ҚҚС-ты екі есеге көбейту, бұл үйлесе ме, жоқ па, білмейсіз? Бұл дұрыс емес стратегия. Салықтарды көтеру және бағаны еркін жүзу – бұл ел экономикасын жақсартудың ең жақсы тәсілі емес. Қазір Үкімет экспериментке шешім қабылдады – барлық шағын бизнесті ҚҚС төлеуге мәжбүрлеу және бақылау: шыдай ма, шыдамай ма. Әрі қарай не болады? Бағаның өсуі және халықтың наразылығы. Кәсіпкерлер ҚҚС өсуін ескере отырып, импорттық тауарларды сата бастағанда бағаның өсуіне кім жауап береді? Қазір президент елімізде экономиканың өсімі жоқ екенін айтып отыр. Бүкіл Ұлттық экономика министрлігі жұмыс істейді, бірақ нәтиже жоқ. Егер менің кәсіпорында біреу нашар жұмыс істесе, мен бұл маманды жұмыстан шығарамын. Ал бізде экономиканың әлсіз өсуі үшін техникалық жауапкершілік шағын бизнес пен халыққа жүктелді, – деді Нұрлан Мұхамбетқалиев.
ӨКП өңірлік кеңесінің төрағасы, «Белес-Агро» компаниялар тобының жетекшісі Мұрат Жақыбаев шағын бизнес қарқынды қарқынмен өмір сүріп жатқанын айтты – дамуға несие алады, өз қызметкерлеріне жалақы, салық төлейді.
Салық кодексіне ҚҚС мөлшерлемесін 16% – ға дейін көтеру түріндегі түзетулер және осы салықты төлеушілер қатарына көптеген бизнес субъектілерін тарту бизнестің «көлеңкеге кетуіне» жағдай жасайды, – деді ол. Кәсіпкердің пікірінше, ҚҚС мөлшерлемесін анықтау кезінде сараланған тәсіл қажет. Салық базасын кеңейтуге бизнесті «сұр аймақтан» шығуға ынталандыру арқылы қол жеткізу керек, бірақ ешқандай жағдайда репрессиялық салық саясаты арқылы емес.
«Тату» шағын және орта бизнесті қолдау қауымдастығының басшысы Гүлбану Әубекерова өз сөзінде микро және шағын бизнес экономиканың қозғаушы күші болып табылатынын атап өтті. Мемлекеттің міндеті-бұл бизнесті орта деңгейге көтеру үшін оны қолдау және дамыту. Үкімет ұсынатын ҚҚС-тың 16% ставкасы бизнестің барлық түрлері үшін бірдей, бірақ айналым әркімде әр түрлі. Сөз сөйлеушінің пікірінше, бұл әділ салық салу қағидаттарына сәйкес келеді.
– Қазіргі уақытта қазынаны микробизнеске салық салуды ұлғайту есебінен толықтыруға болмайды. Сіз орта бизнесті бөлшектемеу үшін ҚҚС төлеушілер үшін табыстылық шегін 15 млн теңгеге дейін төмендетуді ұсынасыз. Бірақ ҚҚС-тың жаңа мөлшерлемесі бизнесті одан әрі бөлшектеуге әкеп соғады – кәсіпкерлер салық ауыртпалығын төмендету үшін өз бизнесін одан әрі бөлшектейтін болады, – деді Гүлбану Әубекерова Астанадан келген шенеуніктерге. – ҚҚС мөлшерлемесінің 16% – ға дейін көтерілуімен біз микробизнесті жоғалтамыз. Шағын бизнес те құлдырайды, өйткені салық салудың өсуі азық-түлік бағасының өсуіне және сатып алу қабілетінің төмендеуіне әкеледі. Дүкен сөрелеріндегі өнімдер болады және адамдар оларды сатып ала алмайды, өйткені қазір халықтың табыс деңгейі төмен.
«Тату» шағын және орта бизнесті қолдау қауымдастығының басшысы ҚҚС төлеу шегін 30 мың АЕК-ке дейін көтеруді және ірі бизнеспен салыстырғанда шағын және орта бизнес үшін салықтардың төмен мөлшерлемелерін көздеуді ұсынды. Гүлбан Әубекерованың бұл сөздерін кәсіпкерлер қол шапалақтап қолдады.
Кездесуді қорытындылай келе, ҚР Ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Өмірбеков пен Мемлекеттік кірістер комитеті төрағасының орынбасары Жәнібек Нұржанов Орал кәсіпкерлеріне салық заңнамасына өзгерістер енгізу бойынша барлық ұсыныстарын БҚО Өңірлік кәсіпкерлер палатасына беруді ұсынды.
Сараланған мөлшерлемелер мен арнайы салық режимдері, сондай-ақ ҚР Үкіметінде ҚҚС бойынша есепке қою шегі мәселелері бойынша түпкілікті шешімді барлық талқылаулар мен келіп түскен ұсыныстарды жинағаннан кейін қабылдау жоспарлануда.
Людмила КАЛАШНИКОВА
Фото Темірлан Иманғалиев
