ҚазМұнайГаз дабыл қағуда: Қарашығанақта ГӨЗ салу мәселесі тағы да туындап отыр
«ҚМГ Қарашығанақ жобасындағы серіктес ретінде жылына 4,5 млрд текше метр шикі газды өңдеу үшін кен орнында газ өңдеу зауытының құрылысын ілгерілету серпінінің жоқтығына алаңдаулы», – делінген ҚазТАГ ҚМГ басшылары Асхат Хасенов пен Питер Костеллоның Shell барлау және өндіру жөніндегі бөлімшесінің кездесуіне сілтеме жасап.
Қарашығанақ кен орнында газ өңдеу зауытын (ГӨЗ) салу Қазақстан мен шетелдік инвесторлар арасындағы жобаның негізгі шарттары бойынша-ең алдымен тауарлық газдың бағасы мен зауыт құрылысының құны бойынша көпжылдық келіспеушіліктерге байланысты тағы да бұзылу қаупіне ұшырады. Биліктің 2029 жылға қарай іске қосу мерзімдері туралы ресми мәлімдемелеріне қарамастан, «ҚазМұнайГаз» прогрестің жоқтығынан дабыл қағуда, ал сала сарапшылары бұл мерзімдерді шындыққа жанаспайтын деп санайды.
2025 жылдың маусым айының соңына дейін Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В. (KPO) акционерлері Қарашығанақта газ өңдеу кәсіпорнын салуға санкция беруі тиіс;әйтпесе ГӨЗ жобасы бөгде инвесторға берілетін болады. Бұған дейін ҚР Үкіметі зауыт 2029 жылға дейін салынып, пайдалануға беріледі деп мәлімдеген болатын.
Енді тараптар үшін маңызды сәт келе жатқан сияқты.
2025 жылдың қорытындысы бойынша Қарашығанақта 11,14 млн тонна мұнай және 25,57 млрд текше метр газ өндіру жоспарлануда.
Қарашығанақта жеке ГӨЗ салу мәселесі он жылдан астам уақыт бойы талқыланып келеді, бірақ тараптар осы уақытқа дейін түпкілікті шешімге келген жоқ. 2025 жылдың басында қуаттылығы жылына 4 млрд текше метр газды құрайтын зауытты салуға арналған EPC-келісімшартты Оңтүстік Кореяның Hyundai Engineering және Sicim Қазақстан консорциумына беру жоспарланып отырғаны туралы ақпарат пайда болды. Құрылыстың ұсынылған құны $3,9 млрд құрайды, алайда КПО бұл бағаның төмендеуіне қол жеткізуге ниетті екенін мәлімдеді.
ГӨЗ құрылысының кешеуілдеуінің негізгі себебі Қазақстан мен шетелдік инвесторлар арасындағы газ бағасына қатысты келіспеушілік болып табылады. Қазақстанда жер қойнауын пайдаланушылар тауарлық газды тұтынушыларға немесе экспортқа тікелей сата алмайды, бірақ оны QazaqGaz ұлттық компаниясы арқылы белгіленген бағамен сатуға міндетті.
КПО инвесторлары зауыттың шығуындағы тауарлық газдың бағасын оның экономикасын орынды ету үшін немесе газды өңдеу кезінде қуатты азайту үшін ішкі нарықтағы бағадан жоғары талап етеді. ГӨЗ салу құны – $3,9 млрд КПО артық деп есептейді.
Pace Analytics аналитикалық компаниясының директоры, Мұнай және газ өнеркәсібінде көп жылдық тәжірибесі бар мұнай-газ сарапшысы Асқар Исмаилов «NewsHub» басылымына берген сұхбатында Үкіметтің Қашаған мен Қарашығанақта жаңа ГӨЗ салуға қатысты күтулері асыра бағаланғанын айтты.
«Мен квазимемлекеттік сектордың логикасын түсінемін. Олар үкіметке және президентке «жаман» жаңалықтармен келгісі келмейді. Оларға бәрі жоспар бойынша жүріп жатқанын айту оңайырақ. Мен сізге ел басшылығына баяндайтын мерзімде бұл зауыт салынбайтынын және пайдалануға берілмейтінін жауапкершілікпен мәлімдеймін. Тағы бес жыл деп нақты айуға болады».
Қарашғанақтағы өнімді бөлу туралы түпкілікті келісімнің (ӨБК) талаптарына сәйкес шикі газдың 40% – на дейін қайтадан қабатқа айдалуы тиіс. Бұл шешім келісімге қол қойылған кезде емес, кейінірек қабылданды. Кері айдаудың тиімділігіне дау айтуға болады. Бұл үшін нақты зерттеулер мен кен орнының өзінен алынған мәліметтер бар. Сонымен қатар, бүгінде әлемде газды кері айдау көптеген елдерде тез төмендеуде. Мысалы, көршілес Әзірбайжанда да оны өндірудің пайдасына газды кері айдау тұжырымдамасынан бас тартты. Барлығы осы ресурстың (газдың) құндылығын түсінеді. Тек Қазақстанда ғана газды кері айдау өсуде.
Екіншіден, газ жобасы деп аталатын кен орнын игерудің үшінші кезеңін жүзеге асырудың күшін жою. Ол тауарлық газ өндірісінде қосымша өсім бере алады.
Үшіншіден, Орынбор ГӨЗ-не шикі Қарашығанақ газының экспорты. Сіз ұзақ уақыт тізімдей аласыз».
Анықтама:
Газ жобасы деп аталатын Қарашығанақ кен орнын игерудің үшінші кезеңін іске асырудың күшін жою 2020 жылы экономикаға және техникалық қиындықтарға, сондай-ақ жобаның стратегиялық басымдықтарының өзгеруіне байланысты орын алды. «Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг» және Қазақстан Үкіметі газ жобасын іске асыру шарттары бойынша келісімге келе алмады.
Қазір Қарашығанақтан жылына 9 млрд м3 дейін шикі газ Қазақстанның ішкі нарығына жеткізіле отырып, Орынбор ГАЗПРОМЫНЫҢ МӨЗ-де өңделеді.
