Орал әкімдігінің қаржылық есептілігі «сұр» аймақта: аудиторлар қала бюджетінен 76 миллиард теңгеге бұзушылықтар тапты

Тексеру комиссиясы Орал бюджетін тексерудің 2024 жылғы нәтижелерін жариялады. Анықталған бұзушылықтардың сомасы 76 миллиард теңгені құрады-бұл қаланың жылдық бюджетінің барлық көлемінен сәл аз (83.1 млрд). Бұзушылықтардың сипаты мынаны көрсетеді: қала нақты қаржылық басқарусыз болған.

Әкімдіктің бес бухгалтері жазасын алды-олардың әрқайсысына 100 АЕК айыппұл салынды. Барлық бөлім басшылары мен қала әкімінің орынбасарлары өз қызметтерін сақтап қалды.

Бақылау жоғалды

Тексеру әкімдіктің негізгі бөлімшелері — құрылыс, ТКШ, мәдениет, спорт, ішкі саясат, кәсіпкерлік бөлімдері мен әкім аппаратын қамтыды.

Аудиторлар 48 млрд теңгеге қаржылық есептіліктің бұрмалануын, 23,7 млрд теңгеге қаржылық бұзушылықтарды, 4 млрд теңгеге рәсімдік бұзушылықтарды анықтады.

Ең үлкен бұзушылықтардың бірі-өтеусіз алынған мүліктің: пәтерлердің, ғимараттардың, жер учаскелерінің есептілікте көрінбеуі. 2021 жылдан 2024 жылға дейін мұндай активтер 22,9 млрд теңгеге жинақталды, бірақ олар ешқашан бухгалтерлік кітаптарға енгізілмеген.

Бұл дегеніміз, коммуналдық қызметтер, мектептер мен әкімдіктің өзі пайдаланатын ғимараттар қағаз жүзінде жоқ. Олар коммуналдық меншік ретінде бекітілмеген, балансқа берілмеген, олар бойынша амортизация есептелмейді және есепке алу жүргізілмейді. Сонымен, олардың жағдайын бақылау және қызмет көрсету қаражатының қайда кететінін түсіну мүмкін емес.

Кірістер жоғалады

Ең көп бұзушылықтар ТКШ бөлімінде анықталды — 34 млрд теңгеге. Әсіресе әкімдікте кірістер нашар деп саналады: бұзушылықтардың маңыздылығы 37% — дан асты, деп атап өтті аудиторлар.

ТКШ бөлімінің қаржылық есептілігінде жер учаскелерін сатудан 1 млрд теңгеге (989 млн)және тұрғын үйді жалға беруден 112.2 млн. теңге сомасына кірістер ескерілмеген.

Келесі жағдайда әкімдік 31 млн теңге жұмсап, 21 пәтерді жалға алғаны белгілі болды, бірақ мемлекеттік қордан тұрғын үйді пайдаланғаны үшін төлем мөлшері белгіленбеген. Демек, жалдау ақысы қала бюджетіне түскен жоқ.

ТКШ бөлімі есептілікте жекешелендірілген бірқатар объектілер үшін төлемді көрсетпеді, соның салдарынан бюджет 1 млрд теңгеге жуық қаражат алмаған. Тағы бір елеулі бұзушылық — есептілікке су тасқынынан зардап шеккендерге демеушілер өтеусіз берген мыңнан астам пәтер енгізілмеген.

Осыған байланысты әкімдік нақты көріністі көру мүмкіндігінен айырылды: кімге тұрғын үй тағайындау бойынша берілді, ал кімге берілмеді, — деп түсіндірді Тексеру комиссиясының мүшесі Батыржан Хамидуллин.

Есептен шығару және артық төлеу

Бұзушылықтар көлемі бойынша екінші орында — құрылыс бөлімі (10,6 млрд теңге).

Мұнда баланста бұрыннан бұзылған объектілер тізіле берді, ал пайдалануға қабылданған объектілер есепке қойылмады.

1,7 млрд теңгеге қаражатты қайтару қамтамасыз етілмеді-бұл ақша дебиторлардың шоттарында қалды.

Бір жағдайда құрылыс бөлімі «Азиятехстрой» ЖШС игерілмеген 3,6 млрд теңге көлемінде авансты негізсіз есептен шығарды. Сондай-ақ, мердігерлерге Мемлекеттік сатып алуларда көрсетілген бағадан асатын шот-фактуралар төленді.

Осылайша, әкімдік «Болашақ» ЖШС-нен және жеке тұлғалардан 3,4 млрд теңгеге 188 пәтер сатып алып, оларға конкурстық құжаттамадан тыс соманы төледі.

«Соқыр» күйде басқару

Мемлекеттік аудиторлардың қорытындысы: қала әкімдігінде — қаржылық хаос. Активтер есепке алынбайды, кірістер танылмайды, бухгалтерлік есеп ресми және өрескел бұзушылықтармен жүргізіледі.

Кейбір жағдайларда аудиторлар есептіліктің бұрмалану дәрежесін анықтай алмады.

Шын мәнінде, қаланың қаржы жүйесі «соқыр» жұмыс істейді: кейбір деректер жасырылады, басқалары төмендетіледі, ал басқалары мүлдем тіркелмейді.

Бөлімдердің қате есептері әкімдіктің жиынтық есептілігіне, содан кейін — облыстық, сол жерден — республикалық бюджетке өтеді. Бұл жоспарлау сапасына әсер етеді және жанама шығындарға әкеледі: бұрмаланған сандар негізінде дұрыс емес шешімдер қабылданады.

«ТКШ-ның сол бөлімдері жөндеу мен жылытуға ақша ала алмауы мүмкін, себебі активтер мен қаражат есепке алынбайды. Сонымен бір мезгілде меншікте тіркелген, бірақ есепте көрсетілмеген объектілер үшін артық төлем жүргізілуі мүмкін», — деп түсіндіреді Тексеру комиссиясының мүшесі Батыржан Хамидуллин.

Жарқын мысал — ТКШ бөлімі «субсидиялар» жолында жолаушылар тасымалдаушыларға арналған 8,6 млрд теңгенің 3,4 млрд теңгесін көрсетпеді. Осыған байланысты субсидиялардың нақты сомасы екі есеге жуық төмендетілді.

«Ал бұл сома табыста көрсетілмегендіктен, ТКШ бөлімінде субсидия төлеуге қаражат болған жоқ. Қаңтар айында әкімдік бұл ақшаны төлеуі керек — бірақ олар есеп бойынша төленбейді. Қиын жағдай болуы мүмкін», — деп қосты Хамидуллин.

Біз сұраймыз:

— Бұрмаланған деректерге байланысты қала бюджетінде дұрыс емес шешімдер қабылдануы мүмкін-ақша оларға нақты қажеттілік орын алған жерге бармауы мүмкін?

— Иә, мүмкін, — деп жауап берді Мемлекеттік аудитор.

Бұл кімнің жауапкершілігі?

Әкімдік бюджетінде есептілікті қалыптастыру процесінде қаржы бөлімі жетекші рөл атқарады, — деп түсіндіреді Хамидуллин.

-Дәл сол жерде бөлімдерден есептілік қабылданады, жиынтық деректерді тексереді және қалыптастырады. Бұл бөлім басшылықты, депутаттарды және қала тұрғындарын сенімді ақпаратпен қамтамасыз етуге міндетті.

Алайда, қаржы бөлімі есептерді тексерген жоқ, тек оларды механикалық жолмен шоғырландырылған құжатқа айналдырды. Бөлім басшылығы аудиторларға деректердің дұрыстығы үшін жауапкершілік бөлім басшыларына жүктелетінін айтты.

Нәтижесінде әкімдіктің жылдық есептілігі қаланың нақты қаржылық көрінісін көрсетпейді.

Аудиторлар әкім және оның орынбасарларын тікелей көрсетті: ішкі бақылау жоқ, есептілік ресми және дұрыс емес, негізгі шешімдер құқықтық негізсіз қабылданады.

Қателер бойынша жұмыс болады ма?

Жақын арада Орал әкімдігі мен мәслихаты 2026 жылға арналған қала бюджетін қарауды бастайды. Алайда, егер бюджет нақты көріністі білдірмесе, кірістер мен шығыстарды жоспарлау қалай мүмкін?

«Орал апталығының» редакциясы қалалық мәслихат депутаттарына: олар әкімдіктің қаржылық есептілігіндегі тәртіпсіздікке алаңдай ма?

Біз қоңырау шалған барлық депутаттар тексеру комиссиясының тексеру актісімен таныс емес екендіктерін айтты.

Мәслихат төрағасы Ғинаят Қалиев журналистердің сұрағын елемеді. Бюджет және ТКШ жөніндегі депутаттық комиссияның басшысы Асланбек Аминов аудиторлардың актісін зерделеуге ниетті екенін және комиссияның таяудағы отырысында «бұл мәселені көтеретінін» айтты.

Тамара ЕСЛЯМОВА